#4/2, 2024

ОБРАЗОВАНИЕ И ПЕДАГОГИКА

    Абдыкадыров К.Д., Жакшылыкова К..., Орунбаев У.Б.,
ЭЛДИК ТАРБИЯ САЛТТАРЫ ЖАНА ЖАШ МУУНДАРДА ТОЛЕРАНТТУУЛУКТУ КАЛЫПТАНДЫРУУ
Страницы:163-172      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-163-172

Жетиштүү сандагы эмгектер инсандын өнүгүүсүнүн ар кандай этаптарында толеранттуулукту тарбиялоо маселелерине арналган. Бул процессте үй-бүлө, ар кандай окуу жайлары, бала өскөн чөйрө чоң роль ойнойт. Макалада “толеранттуулук” түшүнүгү, ошондой эле өсүп келе жаткан муундун толеранттуулугун калыптандыруу процессине таасир этүүчү факторлор талкууланат.

Макалада социалдашуу процесси адамдын коомдо ар түрдүү адамдар менен өз ара мамилелешүү маданиятын калыптандыруу катары каралып, анда толеранттуулук мамиленин орду чоң болуп саналары ачып берилет. Социалдашуу процессинде инсандын калыптануусу негизинен эң орчундуу үч багытта: ишмердүүлүк, баарлашуу, өзүн-өзү аңдап билүүдө жүрүп, адамдын сырткы дүйнө менен болгон байланыштарын кеңейтүү жана көбөйтүү процесстери болуп саналат жана ушул үч багыт ар бир элде өз өзгөчөлүктөрүнө ээ болуп, ар бир этносто өз өзгөчөлүктөргө ээ жана социалдашуунун жүрүшүнүн өзгөчөлүктөргө ээ болушуна өз таасирин тийгизет. Социалдашуу процессинде социалдык тажрыйбаларды адамга жеткирип берүүчү социалдашуунун институттарынын ролу чоң экендиги ачыкталып, анын кыргыз элиндеги өзгөчөлүктөрү ачып көрсөтүлөт.

Өсүп келе жаткан муунга этникалык тарбия берүү маселеси да улуттук өзгөчөлүктү жана этностор аралык толеранттуулукту өнүктүрүүдөгү биримдик принцибине ылайык талдоого алынган. Окуу процессинде ар түрдүү улуттук маданияттардын мүмкүн болгон байланыш жана жалпылыгы негизделди. Балдарды кыргыз элинин каада-салты менен тааныштыруунун практикалык ыкмалары баяндалган.

Полный текст

    Акмагамбет К.Н., Кендирбаева С.К., Исаев С.М., Ачекеев К.С., К.С.,
ПСИХОЛОГИЧЕСКОЕ СОПРОВОЖДЕНИЕ СТАНОВЛЕНИЯ ЛИЧНОСТИ В СИСТЕМЕ ОБЩЕГО СРЕДНЕГО ОБРАЗОВАНИЯ
Страницы:172-181      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-172-181

В статье освещаются аспекты психологического сопровождения процесса становления личности учащегося в системе общего среднего образования. Основное внимание уделено анализу психологических факторов, влияющих на формирование личности школьников, а также выявлению возможностей их активного развития в образовательной среде. Авторы подробно рассматривают методы и стратегии психологической поддержки, направленные на содействие личностному росту учащихся, развитию их самооценки, мотивации и эмоционального благополучия. В рамках исследования использовались эмпирические данные, позволяющие выявить ключевые закономерности и проблемы, с которыми сталкиваются учащиеся и педагоги. Статья предлагает практические рекомендации для внедрения в образовательную систему, включая подходы к взаимодействию педагогов, школьных психологов и родителей, а также создание условий для реализации индивидуального потенциала учащихся. Результаты исследования подчеркивают значимость комплексного.

Полный текст

    Асанова Ж.К., Акчалова Н.Б., Кочконова А.С.,
ПРИМЕНЕНИЕ ФИЗИЧЕСКИХ МОДЕЛЕЙ ПРИ ОБУЧЕНИИ ПОНЯТИЮ ИНТЕГРАЛА
Страницы:181-188      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-181-188

В данной работе рассматривается применение физических моделей в процессе обучения понятию интеграла, что способствует более глубокому пониманию математических концепций у студентов. Физические модели служат наглядным средством для иллюстрации теоретических аспектов интегрирования, позволяя учащимся видеть взаимосвязь между математикой и физикой.

 Используя примеры, такие как вычисление работы, давления жидкости и скорости, мы показываем, как интеграл может быть представлен как предел интегральной суммы, что облегчает понимание его значения в реальных физических ситуациях.Методики, основанные на физических моделях, способствуют формированию целостного восприятия интеграла, а также помогают развить у студентов критическое мышление и аналитические навыки. В ходе исследования предложены примеры конкретных моделей. Особое внимание уделено вопросам постепенного усложнения задач и поддержания интереса к предмету.

Работа подчеркивает важность интеграции физики и математики в учебном процессе и предлагает рекомендации для внедрения этих подходов в образовательные программы, что, в свою очередь, может повысить уровень усвоения материала, интерес студентов к предметам STEM (наука, технологии, инженерия и математика) и развить у них практические навыки применения математики в других науках.

Полный текст

    Ахматов М.К., Садырбаева А.А.,
ОРТО МЕКТЕПТЕ БИОЛОГИЯ ЖАНА ХИМИЯ САБАКТАРЫН ОКУУТУУДАГЫ ИННОВАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Страницы:189-195      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-189-195

Орто мектептин окуучулары үчүн биология жана химия сабактарында инновациялык технологияларды колдонуунун билим сапатына тийгизген таасири изилденгендиги; техноголиянын жардамы менен ар кандай  лабораториялык жумуштарды жасоо, оюндарды түзүү менен окуучулардын сабакка болгон кызыгуусу жогорулагандыгы; биология жана химия сабактарынын практикалык бөлүктөрүн иновациялык технологиялардын жардамы менен  сабак өтүү жыйынтыктары баяндалат.

Иновациялык технологияларды колдонуунун негизги максаты  окуучулардын билим алуусун гана женилдетпестен мугалимдердин дагы сабак өтүүсүн женилдетүү болуп саналат. Мугалимдер иновациялык технологияларды колдонуу менен сабактын план конспектилерин жазуу, окуучуларга кызыктуу оюндарды түзүү, кызыктуу тапшырмалар менен иштөөдө жана окуучуларды баалоодо, аткарган тапшырмаларын текшерүүдө жеңилдетүүлөргө жетишсе болору тууралуу маалымат берилет. Иновациялык технологиянын жардамы менен түзүлгөн сабактарда окуучулар технология менен жакындан таанышып, аны колдонууну өздөштүрүшөт. Биология жана химия сабактарынын лабораториялары жок болгон мектептерде, өзгөчө практикалык сабактарды өтүүдө окуучуларга виртуалдык лабораториялардын жардамы менен негизги билимге ээ болушат. Окуучулардын сөз менен укканга караганда көзу менен көрүп элестетип, табыгый илимдердин манызын түшүнө алышат. Логикалык ой жүгүртүүгө, техникаларды, ар кандай сайттарды колдонууга, жаратылышты таанып билип, ага аяр мамиле кылууга үйрөнүшөт.  

Полный текст

    Бекенова А.Ө., Абдрахманова Б.С., Сапарбаева У.Ч.,
РАЗВИТИЕ У УЧАЩИХСЯ ИССЛЕДОВАТЕЛЬСКИХ УМЕНИЙ НА УРОКАХ ЗООЛОГИИ (ПОЗВОНОЧНЫЕ)
Страницы:196-204      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-196-204

Современное образование направлено на развитие личности учащегося, способной к самостоятельной познавательной деятельности, критическому мышлению и творческому подходу к решению проблем. В этом контексте особое внимание уделяется исследовательским умениям, которые представляют собой совокупность знаний, навыков и способов деятельности, необходимых для успешного изучения окружающего мира.

Исследовательские умения особенно важны в рамках изучения естественных наук, в том числе зоологии, которая изучает животный мир, его разнообразие, строение, функции и экологические взаимосвязи. Включение исследовательской деятельности в процесс обучения зоологии способствует формированию у школьников глубокого понимания биологических процессов, развитию наблюдательности, аналитического мышления и практических навыков.

           Таким образом, уроки зоологии, ориентированные на исследовательский подход, способствуют не только углубленному изучению биологии позвоночных животных, но и развитию научных навыков, которые могут быть полезны учащимся в их будущей образовательной и профессиональной деятельности.

Полный текст

    Волкотрубова А.В., Касымова А.С.,
КРИТЕРИИ ОЦЕНКИ ЭФФЕКТИВНОСТИ ОРГАНИЗАЦИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ СТУДЕНТОВ
Страницы:204-214      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-204-214

В статье рассматриваются критерии, необходимые для оценки самостоятельной работы студентов. Данные критерии позволяют оценить эффективность организации самостоятельной работы студентов, организованной с применением технологий проектного обучения, проблемного обучения, метода конкретных ситуаций и метода портфолио.   

     В наши дни, самостоятельная работа в современном образовательном процессе рассматривается как форма организации обучения, которая способна обеспечивать самостоятельный поиск необходимой информации, творческое восприятие и осмысление учебного материала в ходе аудиторных занятий, разнообразные формы познавательной деятельности студентов на занятиях и во внеаудиторное время, развитие аналитических способностей, навыков контроля и планирования учебного времени, выработку умений и навыков.

    В статье авторы предлагают технологические подходы, которые не только повысят компетентность студентов в решении проблем организации, выполнения и оценки различных форм самостоятельной работы, но и станут для них источником саморазвития, проектирования и преобразования собственных действий.

Полный текст

    Дамилова Н.А., Джумабаев Б.С., Ормонова Г...,
Б. АБДУВАЛИЕВДИН АТКАРУУЧУЛУК ЖАНА ПЕДАГОГДУК ИШМЕРДҮҮЛҮГҮ
Страницы:223-230      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-223-230

Бул макалада музыкалык билим берүүдөгү педагог, комузчу, "Салтанат" фольклордук оркестрин жетектеген Б.Абдувалиевдин өмүр, чыгармачылык жолу,  чыгармачылыгынын калыптануусу, өзгөчөлүгү, аткаруучулук жана педагогдук ишмердүүлүгү тууралуу изилденет. Анын элдик музыкалык аткаруучулук өнөр менен педагогдук ишмердүүлүгүндөгү ийгиликтери, өлкөнүн маданият тармагынын өнүгүүсүнө кошкон салымы белгиленет. Бир топ сыйлыктардын ээси Абдувалиевдин  улуттук салттуу музыканын өнүгүүсүндөгү ордун, жаштарга өнөр үйрөтүү менен аларды жагорку адеп-ахлакка тарбиялоодогу педагогдук эмгегин, чыгармачылык жолун изилдөө учур талабы экендиги белгиленет. Макалада авторлор комузчунун чыгармачыл инсан катары жасаган эмгегин, педагог катары жаш муунга билим, тарбия берүүдөгү үлгү болорлук педагогдук чеберчилигин  коомдо келечек муунду улуттун көрөңгөсү болгон салттуу музыканы баалоого тарбиялоо зарыл болуп турган учурда чыгармачыл жаштарга  тааныштыруу максатын коёт.

Полный текст

    Досалиева К.Э.,
БИЛИМ-ТАРБИЯ БЕРҮҮНҮН ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Страницы:231-238      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-231-238

XXI – кылымдын башталышы кыйла көп сандагы жана ар түрдүү маани-маңыздагы педагогикалык технологиялардын пайда болушу менен коштолду. Алардын негизгилери: информациялык, цифралык, интеграциялык, конвергенциялык жана башка педагогикалык технологиялар болуп саналат.  Көпчүлүк учурда кандайдыр бир өзгөрүүлөр болгон педагогикалык технологияларды инновациялык  педагогикалык технологиялар деген жалпы ат менен да аташат.  Кыскача маалыматта педагогикалык азыркы мезгилдин технологиялары боюнча “толук” обзордук информацияны келтирүүгө мүмкүн эместигин эске алуу менен орчундуу, уголдук жана өзөктүк педагогикалык технологиялар боюнча дискурс же кыскача жалпы маалымат берилди. Бул макалада азыркы мезгилде колдонулуп жаткан педагогикалык технологияларына исламдык билим-тарбия методдорунан оптималдуу, рационалдык жана эффективдүү усулдарын интеграциялоону негизги максат болуп саналат. Азыркы мезгилде кеңири колдонулуп жаткан педагогикалык технологияларда билим-тарбия алуучуларга өзгөчө руханий-нравалык компетенцияны калыптандырууда жетишсиздик ачык байкалууда. Ошондуктан, исламдык билим-тарбия системасынан кээ бир методдорун рационалдык  пайдалануу жана интеграциялоо мезгил талабына өтө ылайыктуу.

Полный текст

    Жакыпбекова А.Ж., Торогелдиева А.Э., Мамбетаитова А.Б., Канатбек к.Н., к.Н.,
ОКУУЧУЛАРДЫН МАТЕМАТИКА БОЮНЧА ОКУУ ЖЕТИШКЕНДИКТЕРИН БААЛОО
Страницы:238-246      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-238-246

Бул макалада окуучулардын математика боюнча окуу жетишкендиктерин  баалоонун мааниси изилденип каралды. Педагогиканын көз карашынан алып караганда «окуу жетишкендиктери» түшүнүгү «окутуунун натыйжасы», «окуучулардын билимдери, билгичтиктери жана көндүмдөрү», «окуп үйрөнүүчүлүк» жана «сабаттуулук» түшүнүктөрү менен биргеликте колдонулат.  Математика предметин окуп үйрөнүүдөгү окуучунун жетишкендиктери дагы окуучунун математика боюнча окуу жетишкендиктери болот. Окумуштуулардын изилдѳѳлѳрүн талдоонун негизинде окуучулардын математикалык окуу жетишкендиктеринин маани-маңызы төмөнкүдѳй аныктала тургандыгы такталды: окуучулардын математикалык окуу жетишкендиктери – бул окуучунун математика предметин окуп үйрөнүүнүн натыйжасында өздөштүргөн социалдык-практикалык жана турмуштук кырдаалдарда колдонууга даяр болгон математикалык билимдери, билгичтиктери, математикалык түшүнүктөрү жана математиканы турмушта колдонууга карата топтогон тажрыйбалары, жөндөмдүүлүктөрү, инсандык сапаттары.

Баалоо ишмердүүлүгү – окуучуларды  курчап турган дүйнөнү таанып билүүгө, аны менен ишенимдүү жана пайдалуу байланыш түзүүгө мүмкүндүк берет. Мугалимдин баалоочу ишмердүүлүгү – бул окуучунун окуу жетишкендиктерин баалоого багытталуу менен алардын билими, билгичтиги, көндүмү, таанып билүү өзгөчөлүктөрү жана жөндөмдүүлүктөрү, инсандык өзгөчөлүктөрү аныкталат. 

Полный текст

    Иманкулова С.Э., Секирбекова С.Б.,
ИНТЕРАКТИВДҮҮ ОКУТУУ СТУДЕНТТЕРДИН ТААНЫП-БИЛҮҮ ИШМЕРДҮҮЛҮГҮН АКТИВДЕШТИРҮҮНҮН ЗАМАНБАП БАГЫТЫ
Страницы:246-253      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-246-253

Бул макала интерактивдүү окутуу аркылуу студенттердин таанып-билүү ишмердүүлүгүн активдештирүү маселесине арналат. Заманбап билим берүү педагогдордон студенттердин таанып-билүү иш-аракеттерин активдештирүү үчүн натыйжалуу ыкмаларды издөөнү талап кылат. Мындай ыкмалардын бири интерактивдүү окутуу болуп саналат, ал окуучуларды диалог, кызматташуу жана заманбап технологияларды колдонуу аркылуу таанып-билүү процессине тартууга багытталган. Окутуунун салттуу усулдарынан айырмаланып, интерактивдүү технологиялар студенттердин окуу процессиндеги активдүү позициясына басым жасап, аларды өз алдынча чечим табууга жана изилденип жаткан материалды терең түшүнүүгө түрткү берет. Интерактивдүү окутуунун негизги максаты жөн гана билим берүү эмес, студенттердин сынчыл ой жүгүртүүсүн, өз алдынча маалымат издөө көндүмдөрүн калыптандырууга жана окуу тобунда натыйжалуу өз ара аракеттенүүгө шарт түзүү болуп саналат.

Макаланын алкагында студенттердин таанып-билүү ишмердүүлүгүн активдештирүүнүн актуалдуулугу, интерактивдүү окутуунун мааниси, жогорку окуу жайындагы орду, түрлөрү жана колдонуу критерийлери каралат.

Полный текст

    Исаева Р.У., Эгембердиева Ж.М.,
ОКУУЧУЛАРДЫН “ЭНЕРГИЯ” ТҮШҮНҮГҮН КАЛЫПТАНДЫРУУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ
Страницы:253-260      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-253-260

Макала илимий билимдердин негизги компоненти болгон  илимий түшүнүктөрдү калыптандыруу теориясына арналган. Физика курсунун негизги түшүнүктөрүнүн бири болгон “энергия“ категориялык түшүнүктөргө  кирет жана ал  башка табигый илимдерде (химия, биология) да кеңири колдонулат. Окуучулардын дүйнөгө болгон илимий көз карашын  калыптандырууда  жана  политехникалык  даярдоодо  энергия түшүнүгүн калыптандыруу   чоң мааниге ээ.Энергия” жөнүндө түшүнүктү калыптандыруу орто мектепте физика курсун окуп үйрөнүүнүн бардык мезгилинде ишке ашырылат. “Энергия” түшүнүгүнун өнүгүүсү 7-класстан баштап 11-класска чейин созулат, аны  калыптандыруу татаал процесстерге кирет жана аны ишке ашыруу мугалимдин методикалык даярдыгынан көз каранды. Болочок мугалимдерди физикалык түшүнүктөрдү калыптандырууга даярдоо атайын курсту окутуу аркылуу ишке ашырылат.  Макалада аталган түшүнүктү   калыптандыруу технологиясы   боюнча   болочок физика мугалимдеринин практика жүзүндөгү иш тажрыйбасы менен бөлүшүү   аракети көрсөтүлгөн.

Полный текст

    Капсаламова Э.Д., Көкүмбаева М.К.,
СТУДЕНТТЕРДИН ТАЙПАЛАРЫНДА АДИСТИГИНЕ КАРАЙ ИНСАН АРАЛЫК МАМИЛЕЛЕРИ
Страницы:261-272      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-261-272

Бул макала студенттердин тайпаларында адистигине жарай инсан аралык ммилелерди даана так аныктайт. Студенттердин арасында инсан аралык мамилердин адистигине жараша өзгөчөлүктөрүн аныктап чыгат.  Бул макала студенттик курактагы инсандардын аралык мамилелеринин ар кандай аспектилерине арналган. Гуманитардык жана техникалык адистиктердин студенттеринин ортосундагы инсандар аралык өз ара аракеттенүүнүн өзгөчөлүктөрүн изилдөөнүн натыйжалары берилген. ЖОЖдо окуу процессинде инсандар аралык мамилелердин динамикасы каралат. Жатаканада жашаган студенттердин өз ара мамилелеринин өзгөчөлүктөрү аныкталды. Студенттердин катарына максаттуу, системалуу түрдө билимди жана кесиптик көндүмдөрдү өздөштүргөн, оор окуу иштери менен алектенген адамдар кирет. Социалдык топ катары ал кесипкөйлүк багыты, келечектеги кесибине карата туруктуу мамиленин калыптанышы менен мүнөздөлөт, бул кесипти тандоонун тууралыгынын, студенттин тандаган кесип боюнча идеясынын адекваттуулугунун жана толуктугунун натыйжасы болуп саналат.

Полный текст

    Карадениз Г..., Абдралиева Г.Ш.,
ДУАЛДЫК БИЛИМ БЕРҮҮ СИСТЕМАСЫН ЭМГЕК РЫНОГУНА АЙКАЛЫШТЫРУУ
Страницы:215-223      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-215-223

Макалада Кыргыз-Түрк Манас университетинин кесиптик колледжинин студенттерине дуалдык билим берүү боюнча жүргүзүлгөн сурамжылоонун жыйынтыктары берилди.

            Дуалдык билим берүү – бул теориялык билим менен практикалык колдонуунун айкалышына негизделген билим берүү системасы. Бул студенттерге иш дүйнөсүндө керектүү көндүмдөрдү камсыз кылуу менен бирге, белгилүү бир иш милдеттерин үйрөнүүгө жана командада иштөө сыяктуу көндүмдөрдү өнүктүрүүгө мүмкүнчүлүк берет. Эмгек рыногуна ылайыктуу көндүмдөрдү алуу бул система билим берүү парадигмасын аныктоочу фактор экенин көрсөтүп турат.

            Студенттерге тажрыйба алууга шарт түзгөн дуалдык билим берүү теориялык билимди практикалык колдонууга айландыруу мүмкүнчүлүгүн берет. Ошентип, студенттерге иш табуу процессинде атаандаштыкта артыкчылык берилет. Бул системанын аркасында иш берүүчүлөр алардын муктаждыктарына толук жооп берген кадрларды даярдай алышат жана таланттуу талапкерлерди тандоодо талапкерлердин таланттарын жана баалуулуктарын байкоого мүмкүнчүлүк алышат.

             Тагыраак айтканда, дуалдык билим берүү – бул тез өзгөрүп жаткан дүйнөлүк муктаждыктарга жооп бере ала турган, студенттерге реалдуу тажрыйба менен камсыз кылуучу жана иш берүүчүлөрдү тиешелүү көндүмдөрү бар жумушчу күчү менен камсыз кылуучу модель болуп саналат.

Полный текст

    Кожогелдиева К.М., Кармышакова Н.Т.,
ЛИЧНОСТНО-ПРОФЕССИОНАЛЬНЫЕ КАЧЕСТВА МЕДИЦИНСКИХ РАБОТНИКОВ
Страницы:392-397      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-392-397

Статья направлена на теоретическое изучение личностно-профессиональных качеств медицинского работника. Для современного общества необходим не только медицинский работник, который выполняет физические действия по своей специальности, но личность профессионал с соответствующими качествами. Личностно-профессиональные качества медицинского работника формируется под влиянием различных условий, в том числе и в процессе получения образования, которая является основой становления профессиональных качеств. Деятельность медицинского работника стимулирует проявлению положительных личностно-профессиональных качеств. На становление личностно-профессиональных качеств влияет трудовой опыт, структура и содержание профессиональной деятельности медицинского работника. Профессия медицинского работника требует формированию таких личностных качеств, как решительность, самообладание, самостоятельность, коммуникативность, которые сопровождаются эмоционально-волевыми качествами. Современный медицинский работник должен отвечать ожиданиям общества.

Полный текст

    Кыштообаева Ч.А., Нагайбаева А.Р.,
ХАРАКТЕРИСТИКА ТВОРЧЕСКИХ КАЧЕСТВ ПЕДАГОГА
Страницы:273-279      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-273-279

Творческие качества стали одними из наиболее ценных навыков для обучения в XXI веке. Развитие креативности считается важным для успешного образования, поскольку оно позволяет эффективно решать сложные задачи и находить нестандартные подходы. В различных подходах к изучению творчества оно определяется как результат, процесс, конструкт, формируемый под влиянием контекста и опыта, а также как личностная черта. Цель этой статьи — проанализировать творчество с этих позиций, чтобы глубже понять его как многогранное явление. Творческие качества педагога играют важнейшую роль в создании таких условий, которые позволяют раскрыть максимальный потенциал учеников Основное внимание уделено исследованию развития креативности в образовательном контексте, включая описание и значимость творческих стратегий, их использование и применение в процессе обучения и преподавания.

Полный текст

    Кыштообаева Ч.А., Рамазанова А.Р., Жаркыналиева К.К.,
БИРИНЧИ КУРСТУН СТУДЕНТТЕРИН АДАПТАЦИЯЛООДО ТАРБИЯЛЫК МЕКЕМЕ ЧӨЙРӨСҮНҮН МАҢЫЗЫ ЖАНА ТҮЗҮЛҮШҮ
Страницы:287-292      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-287-292

Макалада студенттерди ЖОЖдогу окуу процессине адаптациялоо заманбап актуалдуу көйгөй экендиги белгиленет. Адаптация – бул байланыштардын, мамилелердин мүнөзүн өзгөртүү процесси. Окуунун натыйжалуулугу жана ийгилиги студенттин университетке киргенден кийин жаңы чөйрөнү өздөштүрүү жөндөмдүүлүгүнөн көз каранды. Окуу процессинин башталышы адаптациянын татаал системасы. Биринчи курс студенттеринин жаңы жашоо жана ишмердүүлүк формасына ыңгайлашуу процесстерин тездетүү, окутуунун баштапкы этабында окуу ишмердүүлүгүндө пайда болгон психикалык абалдардын өзгөчөлүктөрүн изилдөө. Маселени актуалдуу кылган фактор жогорку билим берүү системасын реформалоо шарттарында студенттердин окуу ишмердүүлүгүнө ыңгайлашуу процессин оптималдаштыруу милдеттери болуп саналат.

Студенттин адаптациялоо маселеси теориялык проблемалардын бири жана ушул күнгө чейин талкуунун салттуу предмети экендиги белгиленип аны чечүүнүн жолдору көрсөтүлдү жана бир катар ыкмалар сунушталды.

Полный текст

    Мурзаев М.С., Акылбекова Н.И., Жакшылыкова К...,
КЫРГЫЗ ЭЛИНИН БАЛДАР ОЮНДАРЫНДА ГЕНДЕРДИК АЙЫРМАЧЫЛЫКТАРГА СОЦИАЛДАШТЫРУУ САЛТЫ
Страницы:293-299      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-293-299

Макалада гендер, гендердик мамиле, гендердик саясат, гендердик теңчилик түшүнүктөрүнүн маани мазмуну, коомдогу кызматтары, социалдык мамилелерди жөнгө салуудагы ролу чечмеленип, кыргыз элинин маданиятындагы гендердик мамилелердин өзгөчөлүктөрү каралды.

Кыргыз эли  өзүнүн узак кылымдардагы өнүгүү тарыхында өз маданиятын, элдик тарбия салтын жараткан. Андай салттардын бири - кыргыз элиндеги оюндар балдарга тарбия берүүдө өзгөчө орунда турат жана алар улуттук өзгөчөлүктөрдү калыптандыруучу кудретке ээ.

Макалада  кыргыз элинин маданиятында гендердик мамилелер салтынын жана аны калыптандыруунун өзгөчөлүктөрү ачып берилип, аны калыптандыруунун балдар оюндарында ишке ашышы ачып берилди.

Балдар оюндары катары уул балдарда чикиилдек оюну, кыздар үчүн топ таш оюну алынып, анын ойнолушу, тарбиялык таасирлери жана инсанды социалдаштыруудагы ролу талдоого алынып, алардын өзгөчөлүктөрү ачып берилди.

Полный текст

    Омуралиева Э.К., Азимова М.А., Кушкова М.В.,
РАЗВИВАЮЩИЕ ИГРЫ НА ЗАНЯТИЯХ ПО МАТЕМАТИКЕ
Страницы:299-306      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-299-306

В статье описано, какое влияние оказывает развивающая игра на воспитание ребенка в формировании элементарных математических представлений, чему учится ребенок через игру. В развивающих играх есть возможность формировать новые знания, знакомить детей со способами действий. Каждая игра несет конкретную задачу совершенствования математических (количественных, пространственных, временных, геометрических) представлений детей. Развивающую игру необходимо включать непосредственно в содержание занятий как одно из средств реализации программных задач.

Данная статья посвящена развивающей игре как средству развития математических представлений детей младшего дошкольного возраста. Автор рассматривает различные виды развивающих игр, которые можно использовать в ДОУ при организации деятельности детей дошкольного возраста. Для развития у детей младшего дошкольного возраста математических представлений автор предлагает использовать различные методические приемы (сочетание практической и игровой деятельности, решение детьми проблемно – игровых и поисковых ситуаций).

Полный текст

    Омуралиева Э.К., Сагындыкова Н..., Шейшекеева Б...,
МЕКТЕПКЕ ЧЕЙИНКИ КУРАКТАГЫ БАЛДАРДЫН СОЦИАЛДЫК КОМПЕТЕНЦИЯСЫ
Страницы:307-316      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-307-316

Макалада мектепке чейинки курактагы балдардын социалдык компетенттүүлүгүнүн маселелери талкууланат. «Социализация» жана «социалдык компетенттүүлүк» терминдери такталган. Социалдык компетенттүүлүк боюнча түрдүү окумуштуулардын изилдөөлөрү каралат. Ошондой эле мектепке чейинки курак инсандын калыптанышындагы эң маанилүү этап экени белгиленет. Бул инсандын алгачкы социалдашуусу, маданият дүйнөсү менен таанышуу, жалпы адамзаттык баалуулуктарды калыптандыруу, турмуштун алдыңкы чөйрөлөрү менен алгачкы байланыштарды түзүү мезгили. Мектепке чейинки балдардын социалдык компетенттүүлүгүн өнүктүрүү боюнча психологиялык-педагогикалык коррекциялык иштерди жүргүзүлдү. Мектепке чейинки курактагы балдардын жаш өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен, сегиз оюндан турган социалдык багыттагы оюндардын атайын комплексин түздү. Социалдык компетенттүүлүктүн төрт компоненти келтирилген.  Жогорудагы аныктамалар социалдык компетенттүүлүктүн түзүмү – бул, биринчи кезекте, адам ишмердүүлүгүнүн негизги чөйрөлөрүндө колдонулуучу коомдук билимдердин, көндүмдөрдүн жана көндүмдөрдүн жыйындысы экендигин көрсөтүп турат деген тыянак чыгарылды.

Полный текст

    Омурбаева Д.К., Жакыпова Н.Ж.,
РАЗВИТИЕ СВЯЗНОЙ УСТНОЙ РЕЧИ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ
Страницы:317-324      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-317-324

Речь — это один из видов общения, которое необходимо людям в их совместной деятельности, в социальной жизни, в обмене информацией, в познании, в образовании. Она обогащает человека, служит предметом искусства.

Овладение языком, речью - необходимое условие формирования социально активной личности. Научиться ясно и грамматически правильно говорить, обладать хорошо поставленным голосом, излагать собственные мысли в свободной творческой интерпретации в устной и письменной форме, уметь выражать свои эмоции разнообразными интонационными средствами, соблюдать речевую культуру и развивать умение общаться необходимо каждому. Поэтому одной из наиболее важных задач начальной школы на современном этапе обучения учащихся это развитие речевой деятельности.

Развитие связной устной речи учащихся начальной школы является важной задачей педагогического процесса. Им обеспечивают не только основы языка, но и коммуникативные навыки, которые способствуют успешной социализации ребенка. В этом контексте ключевыми факторами, способствующими развитию устной речи, являются регулярная практика, разнообразные формы взаимодействия и создание поддерживающей образовательной среды. Развитие коммуникативных навыков является неотъемлемой частью процесса социализации и формирования личности. Владение языком и речью, включая способность к четкой и грамотной вербализации мыслей, артикуляции, интонационной выразительности и интерпретации идей в устной и письменной формах, является ключевым фактором для успешной социальной адаптации. 

Полный текст

    Сагындыков Ж..., Сабыркулова А.С.,
ОРТО МЕКТЕПТЕ “СУУ” ТЕМАСЫН ОКУТУУДА ВИДЕОСАБАКТАРДЫ КОЛДОНУУ
Страницы:324-330      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-324-330

Анимациялык программалар Flash программасындажазылган. Adobe Flash Professional программасында химиялык идиште (реактордо же аппараттарда) жүргөн химиялык реакциялар менен физикалык процесстердин моделдери, электрондук окуу куралдар, виртуалдык тажрыйбалар (лабораториялык иштер) түзүлөт. Анимациялык программаларды заттарга колдонгондо, алардын өлчөмдөрү болжол менен миллиарддан 100 миллиард  эсе чоңойтулуп алынат. Сабакта өтүүдө, мугалим интер активдүү доска аркалуу тандалган алынган видео сабактар менен кошо автордук видео сабактар көрсөтөт.

Бул макалада суу темасы боюнча видео сабактарды колдонуп сабак өтүүнүн жолдору каралды. Суу темасы биринчи жолу биздин мамлекетте 8-класста окутулат.

Ошондуктан суу боюнча окуучуларга турмуштан алынган жана белгилүү болгон маалыматтардын негизинде кандай окуутуу зарыл деген суроо туулат. Суу химиялык реагентби же эриткичби? Суу затынын турмуш тиричиликте, химияда жана химиялык технологияларда кандай мааниси бар?

Полный текст

    Сагындыков Ж..., Турусбекова А.Т.,
ОРТО МЕКТЕПТЕ “БОЛОТ ӨНДҮРҮҮ” ТЕМАСЫН ОКУТУУДА ВИДЕО САБАКТАРДЫ КОЛДОНУУ
Страницы:331-337      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-331-337

Adobe Flash Professional программасы менен жасалган автордук анимациялык прогррамма. Алгач бул программанын (Adobe-Flash-Professional) негизинде реактордо же аппаратта жүргөн химиялык же  физикалык процесстердин (же химиялык реакциялардын)  моделдери түзүлөт. Анын негизинде электрондук видеолор, виртуалдык лабораториялык иштер жасалат. Анимациялык программаларды иондорго, атомдорго жана молекулаларга колдонгондо, бөлүкчөлөрдү өлчөмдөрү болжол менен миллиярд эсе чоңойтулуп жасалат.

Бул макалада болот өндүрүү темасы боюнча видео сабактарды колдонуп сабак өтүүнүн жолдору каралды. “Болот өндүрүү” темасы биринчи жолу биздин мамлекетте 9-класста окутулат.

Ошондуктан, “Болот өндүрүү” темасы боюнча окуучуларга турмуштан алынган жана белгилүү болгон маалыматтардын негизинде кандай окуутуу зарыл деген суроо туулат. “Болот” химиялык реагентби, затбы же куймабы? Темир затынын турмуш тиричиликте, химияда жана химиялык технологияларда кандай мааниси бар? Болот менен чоюндун кандай айырмасы бар деген суроолор каралат.

Полный текст

    Сатывалдиев А..., Абдуллаева Т.Ш., Мажыра А.Т.,
ОРТО МЕКТЕПТИН ХИМИЯ САБАГЫНДАГЫ ХИМИЯЛЫК ЭКСПЕРИМЕНТТИН РОЛУ
Страницы:338-345      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-338-345

Химиялык эксперимент  билимдин маанилүү булагы болуп саналат. Окутуунун техникалык каражаттары менен айкалышып, билимди, билгичтикти жана көндүмдөрдү натыйжалуу өздөштүрүүсүнө жардам берет. Химия сабагында эксперименттерди   системалуу түрдө колдонуу кубулуштарды байкоого жана алардын маанисин изилдеп жаткан теориялардын жана закондордун негизинде түшүндүрүү жөндөмдүүлүгүн өнүктүрүүгө жардам берет, эксперименттик   көндүмдөрдү калыптандырат жана өркүндөтөт, өз ишин пландаштыруу жана өзүн өзү башкара билүү көндүмдөрүн үйрөтөт, ошондой эле тактыкка, эмгекти урматтоого жана суйууге тарбиялайт. Химиялык эксперимент билимди ишенимге айландыруу менен теорияны практика менен байланыштыруунун эң маанилүү жолу болуп саналат. Химиялык эксперимент аркылуу мектеп окуучуларында инсандык, таанып билүчүүлүк, жөнгө салуучулук жана коммуникативдик мүнөздөгү универсалдуу окуу аракеттери пайда болот. Химиялык экспериментокуучулардын кубулуштарга байкоо жүргүзүүчүлүгүн  өрчүтүүгө жана аларды, өздөштүргөн теориялардын жана мыйзамдардын негизинде түшүндүрүүгө жардам берет, экспериментжүргүзүү мүмкүнчүлүгүн пайда кылат  жана өркүндөтөт, тыкандыкты, эмгекти сыйлоону  жана сүйүүнү тарбиялайт, инсандын жалпы тарбияланышына жана ар тараптуу өнүгүшүнө шарт түзөт.

Полный текст

    Сейталиева Э.С., Омуралиева Э.К.,
МЕКТЕПКЕ ЧЕЙИНКИ ЖАНА БАШТАЛГЫЧ МЕКТЕП КУРАГЫНДАГЫ БАЛДАРДА ЧОҢДУКТАР ЖӨНҮНДӨ ТҮШҮНҮКТӨРДҮ КАЛЫПТАНДЫРУУДА УЛАМАЛУУЛУК КӨЙГӨЙЛӨРY
Страницы:353-361      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-353-361

Макалада мектепке чейнки жана кенже мектеп жашындагы балдарда чоңдук элестөөлөрүн калыптандырууда уламалуулук суроолору каралган. Бала бакчалардагы жана башталгыч класстардагы математика боюнча программалардын анализи берилген. Чоңдуктар жөнүндө элестөөлөрдү калыптандырууда мектепке чейинки балдардын курак мүмкүнчүлүктөрү такталган. Балдарды окутууда мектепке чейинки билим берүүнүн жана башталгыч мектептин максаттарын жана милдеттерин координациялоо мектепке чейинки жана башталгыч жалпы билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгүн ишке ашыруу үчүн негиз болуп саналат, бул өз кезегинде мектепке чейинки курактагы балдардын билим берүү ишмердүүлүгүнүн өбөлгөлөрүн мектепке чейинки билим берүүнү аяктоо стадиясында калыптандырууга көмөктөшөт. Кенже окуучуларда математиканы окутуу процессинде чоңдуктар жөнүндө түшүнүктөрдү калыптандыруу чоңдук түшүнүгүнүн аныктамасына ар кандай карата илимий жолдор жана ар кандай методикалык камсыздандыруу менен камсыз болушу жөнүндө жыйынтыктар чыгарылган. 

Полный текст

    Сейтказиева Н.С., Ниязмаметова С.А., Салибекова С.Т.,
БИЛИМ БЕРҮҮДӨГҮ ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ: ИШКЕ АШЫРУУНУН ПРАКТИКАЛЫК КОЛДОНМОЛОРУ
Страницы:345-352      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-345-352

Макалада азыркы билим берүү тармагында жасалма интеллект колдонуу менен байланышкан тобокелдиктер жана көйгөйлөр талкууланат. Билим берүүдө ЖИ колдонуунун негизги багыттары жана алардын билим берүү процесстерин жекелештирүү жана сапатын жогорулатуу үчүн ЖИ технологияларын колдонгон учурдагы системалардын мисалдары келтирилген. Макалада билим берүүдө ЖИ колдонуу аспектилери талкууланат. Ошондой эле билим берүү тармагында ЖИны ийгиликтүү колдонуунун мисалдары талкууланат. Макала мугалимдерге, билим берүү системасын иштеп чыгуучуларга жана билим берүү тармагында ЖИ колдонуунун мүмкүнчүлүктөрү менен тобокелдиктерине кызыккандардын баарына пайдалуу болот. Мындан тышкары, макалада маалыматтын коопсуздугун жана купуялуулугун камсыз кылуу жана ар кандай жагымсыз кесепеттерге жол бербөө үчүн билим берүү тармагында ЖИ колдонуу боюнча этикалык 

Полный текст

    Сулайманова Б.М.,
ХИМИЯ ПРЕДМЕТИН ОКУТУУДА ИНТЕРАКТИВДҮҮ УСУЛДАРДЫ ПАЙДАЛАНУУ
Страницы:362-368      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-362-368

Макалада химия предметин окутууда студенттердин мотивациясын жана окуу процессине кызыгуусун арттырууга багытталган интерактивдүү окутуу ыкмалары каралат. Проблемалык окутуу, чакан топтордо иштөө, оюндар жана БББ-усулу сыяктуу ыкмалардын артыкчылыктары талданган. Татаал химиялык концепцияларды түшүнүүнү жакшыртууга мүмкүндүк берген виртуалдык мобилдик тиркемелер жана онлайн платформалар сыяктуу технологияларды киргизүүгө өзгөчө көңүл бурулат. Интерактивдүү методдор аркылуу ой жүгүртүү, маселелерди чечүү жана өз алдынча иштөө көндүмдөрүн калыптандыруудагы натыйжалуулугун тастыктаган изилдөөлөрдүн натыйжалары келтирилген. Химия боюнча билим берүү сапатын жогорулатуу жана адистерди даярдоо үчүн интерактивдүү ыкмаларды окуу программаларына интеграциялоонун зарылдыгы жөнүндө жыйынтык чыгаруу мүмкүн.

Полный текст

    Тойбаева М.Н., Абдыракманова Г.С., Мырзалиева М.К.,
ПРЕДМЕТ АРАЛЫК БАЙЛАНЫШТАР АРКЫЛУУ МАТЕМАТИКАЛЫК АНАЛИЗДИ ОКУТУУ
Страницы:368-375      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-368-375

Макалада математикалык анализди окутууда предмет аралык байланыштын маанилүүлүгү каралган. Предмет аралык байланыштарды туура колдонуу үчүн ролдор жана факторлор аныкталган, бул материалды өздөштүрүүнү жакшыртууга жана студенттердин предметке болгон кызыгуусун стимулдаштырууга мүмкүндүк берет. Макала ошондой эле билим берүү процессин жакшыртуу үчүн предметаралык байланыштарды туура колдонуу маанилүүлүгүн баса белгилейт. Математикалык анализ, негизги дисциплина катары, башка илимдер менен тыгыз байланышта. Физикалык маселелерди чыгаруунун жана геометриялык фигуралардын аянттарын жана көлөмдөрүн эсептөөнүн мисалдары берилген, бул аныкталган интегралды колдонуу аркылуу жасалган. Бул мисалдар студенттерге математикалык теоремалардын практикалык колдонулушун көрүүгө жардам берет, билим алууга болгон мотивацияны жакшыртат жана көз караштарын кеңейтет. Бул мисалдар математикалык анализдин башка предметтердеги, мисалы, физика жана геометриядагы практикалык колдонулушун көрсөтүп, студенттерге теориялык концепцияларды алардын практикалык маанисине карата жакшыраак түшүнүүгө жардам берет. Макалада дисциплиналар аралык байланыштарды колдонуу критикалык ойлонуу жөндөмдөрүн өнүктүрүү үчүн маанилүү экени баса белгиленет, ошондой эле ар кандай илим тармактарынан билимдерди талдоо жана интеграциялоо көндүмдөрүн формалаштырат. Ошондой эле, предметаралык байланыштарматериалды гармониялуу жана комплекстүү кабыл алууга жардам берээрин жана студенттерди ар кандай илим тармактарынан билимдерди интеграциялоону талап кылган татаал маселелерди чечүүгө даярдай турганын баса белгилейт.

Полный текст

    Токтогулова Г.А., Тултуков Б.Т., Эркимбаева Н.С.,
ПРЕИМУЩЕСТВА И ПЕРСПЕКТИВЫ РАЗВИТИЯ ГЕЙМИФИКАЦИЯ В ОБРАЗОВАТЕЛЬНОМ ПРОЦЕССЕ КОЛЛЕДЖА
Страницы:376-382      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-376-382

В статье рассматриваются преимущества и перспективы использования геймификации в образовательном процессе колледжа. Автор подчеркивает, что внедрение игровых элементов в учебные программы способствует повышению мотивации студентов, развитию их критического мышления и улучшению результатов обучения. Геймификация предоставляет возможность сделать процесс обучения более увлекательным и динамичным, адаптируя задания к потребностям и интересам учащихся. Особое внимание уделено развитию ключевых навыков, таких как командная работа, решение проблем и креативное мышление, которые востребованы в современном профессиональном мире. В статье также анализируются успешные примеры использования геймификации в образовательных учреждениях и рассматриваются инновационные подходы к созданию интерактивных учебных материалов с применением технологий виртуальной и дополненной реальности. В завершение приводится прогноз, что дальнейшее развитие геймификации будет способствовать индивидуализации образования, делая процесс обучения более гибким и ориентированным на конкретные потребности студентов. 

Полный текст

    Узакова М.К., Тенизбек к.А., Самат к.С.,
ОКУУЧУЛАРДЫН ИНТЕЛЛЕКТУАЛДЫК ӨНҮГҮҮСҮ БОЮНЧА “ООЗЕКИ ЖАНА ЖАЗУУ ЖҮЗҮНДӨГҮ ЭСЕПТӨӨ ЫКМАЛАРЫН БЫШЫКТОО” ТЕМАСЫНА КАРАТА МЕТОДИКАЛЫК КӨРСӨТМӨ
Страницы:383-391      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-383-391

Бул макалада окуучуга багытталган окутуу ыкмасы талкууланат, ал окуучулардын жекече өзгөчөлүктөрүн эске алууга басым жасайт. Математика сабагынан артта калган окуучулардын көйгөйлөрү жана алардын себептери каралат, мисалы, гуманитардык ой жүгүртүү, өзүнө ишенбөөчүлүк жана коркуу сезими. Ар түрдүү интеллект теориясы жана чыгармачылыкты камтыган сабак мисалдары көрсөтүлөт. Макалада сабакты искусство менен айкалыштырып өткөрүү аркылуу окуучулардын кызыгуусун арттыруу жана ар тараптуу өнүгүүсүнө шарт түзүү жолу баяндалат. Андыктан окуучуга багытталган окутуу каралат - анда мамлекеттик билим берүү стандартында жана окутуу программаларында формулировкаланган окуунун максаттары жана мазмуну окуучу үчүн жеке мааниге ээ болуп, окууга мотивацияны өнүктүрөт. 

Полный текст

    Кыштообаева Ч.А., Рысбекова А.А.,
ВОЗРАСТНЫЕ ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ТОЛЕРАНТНЫХ КАЧЕСТВ ЛИЧНОСТИ
Страницы:280-286      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-280-286

Статья посвящена исследованию процесса формирования толерантности как важного личностного качества, которое рассматривается как непрерывный процесс, развивающийся на каждом возрастном этапе и обладающий своими особенностями. Одной из важных задач в дальнейшем развитии интеграционных процессов в сфере специального образования является формирование позитивного общественного отношения к проблеме доступности образования детей с ограниченными возможностями, правовой культуры населения, толерантности к детям и молодежи с отклонениями в развитии, основанной на принципах коллективизма, взаимоуважения, понимания и толерантности.  В работе детально проанализированы психологические и педагогические условия, способствующие воспитанию толерантности в различных возрастных периодах — от раннего детства до юношеского возраста. Также уделено внимание специфическим подходам и методам, позволяющим эффективно поддерживать развитие толерантного отношения к людям и различиям на каждом этапе взросления.

Полный текст


ИСТОРИЯ

    Айдаркул К..., Жоошбекова А.Р., Кендирбаева Э...,
МЕЖДУНАРОДНЫЕ ОТНОШЕНИЯ И ВОЕННЫЕ ДЕЙСТВИЯ В XXI ВЕКЕ
Страницы:10-16      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-10-16

В данной статье анализируется и отражается ведение международных и военных действий в XXI веке. Как мы все знаем, на протяжении всей истории человечества мы были свидетелями продолжения внешней политики международными отношениями и военными операциями. Война преимущественно предполагает использование вооруженных сил государства, а также военизированных гражданских формирований (народных ополчений, партизанских отрядов и т. д.).

За всеми военными противостояниями между общественными группами и народами отдельных стран стоят экономические и политические интересы правящих и финансовых кругов как внутри самого государства, где осуществляются военные мероприятия, так и мирового сообщества. Иначе говоря, войны есть насильственное продолжение разрешения экономических, политических, социальных противоречий, за которыми стоят реальные материальные и политические интересы людей. Именно войны выступают силовым методом достижения и обеспечения материальных ценностей и результатов, а также политической власти для определенных слоев и групп общества.

Полный текст

    Алыкулова Г.К., Самиева Ж.Д., Момунбекова А...,
ЕНИСЕЙЛИК КЫРГЫЗДАРДЫН ТЯНЬ-ШАНГА ЖУРТ КОТОРУУ МАСЕЛЕЛЕРИ ОКУМУШТУУЛАРДЫН ИЗИЛДӨӨЛӨРҮНДӨ
Страницы:16-23      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-16-23

Төмөндөгү макалада Енисейлик кыргыздардын Тянь-Шанга журт которуп, көчүп-конушу тууралуу маселеге арналган окумуштуулардын эмгектерине сарасеп салууга аракеттер жасалды. Албетте кыргыздардын экинчи ата-мекени болгон Минусин ойдуңуна байланышкан талаш-тартышты жараткан бул маселе дагы да көп изилдөөлөрду талап кылат.  Өзүбүздүн тарыхнаамелик изилдөөбүз  жана  жалпы топтолгон жыйынтыктар боюнча алганда, азыркы учурдагы Борбор Азиядагы ар бир калктын этникалык тарыхы байыркы жана орто кылымдарда ушул аймактарды мекендеген калктар менен сөзсүз турдө байланыштуу. Анын устүнө ушул мезгилге чейин Кыргызстанда бул проблеманын жай изилденип келишинин себептеринин бири – “орто кылымдарга чейинки археологиялык табылгалардын этникалык тиешелүүлүгүн аныктоонун татаалдыгы болуп саналат” деп айткан окумуштуу Кубатбек Табалдиевдин пикирине кошулууга болот. Ошондуктан макалада кайчы пикир жараткан кээ бир маалыматтарды талдоого алып, жарыкка чыгарууну туура көрдүк.

Полный текст

    Жыргалбекова Г.К., Көчкүнова К...,
ТУРИЗМ ТАРМАГЫНДА ИШКЕРДИК БАГЫТТАГЫ КЕСИПТЕРГЕ ДАЯРДОО
Страницы:24-32      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-24-32

Төмөндөгү макалада Кыргыз Республикасынын кесиптик баштапкы билим берүү тармагында рынок экономикасынын шартына ылайыкташтырылып даярдалып жаткан туризм багытындагы ишкердик кесипке окутуунун айрым маселелери талдоого алынган.  ХX кылымдын 90-жылдарында союздун тарап кетиши менен, негизинен өндүрүштүк мамилелерге негизделген завод-фабрикалардын иштебей токтоп калышы, билим берүүнүн бул тармагында адистерди даярдоонун багыттарын өзгөртүүгө дуушар кылган шарттар келип чыккан. Анткени, өлкөнүн базар экономикасына өтүү менен рыноктук кызмат көрсөтүүлөргө багытталган жаңыланган, тейлөө чөйрөсүнө тиешелүү болгон адистиктерди даярдоо маселеси пайда болгон.

Мамлекеттин экономикасы кризистик кырдаалды башынан өткөрүп жаткан мезгилде, билим берүү тармагынын бардык баскычтарында рынок экономикасында кайтарым байланышка ээ болгон адистерди даярдоонун актуалдуулугу келип чыккандыгы аныкталат. Ал кайтарым байланышка ээ болгон  адистердин багыты туризм тармагында башкача айтканда тейлөө тармагындагы адистер экендиги тастыкталуу менен чагылдырылган.

Полный текст

    Жыргалбекова Г.К.,
ОКУТУУДАГЫ ФОРМАЦИЯЛЫК ЖАНА ЦИВИЛИЗАЦИЯЛЫК МЕТОДОЛОГИЯЛАРДЫН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
Страницы:32-38      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-32-38

Макалада азыркы мезгилдеги жогорку кесиптик билим берүүнүн негизги билим берүү программаларында окутуу процессинде социалдык-экономикалык билимдердин теориялык методологиялык өзгөчөлүктөрүнө көңүл бурулат. Формациялык жана цивилизациялык өңүттөн окутуу мамилелери боюнча түшүнүктөр ачылып көрсөтүлөт. Ошондой эле формациялык жана цивилизациялык мамилелердин өзгөчөлүктөрү, айырмачылыктары каралат. Кыргыз республикасынын жогорку окуу жайларында социалдык билимдердин мазмунун өздөштүрүүдө цивилизациялык мамилелер  өңүтүнөн окутуунун нормативдик-жоболук документтер аркылуу ырасталып жаткандыгы айтылат. Жогорку кесиптик билим берүүдө социалдык-экономикалык багыттагы билимдерге ээ болгон магистратуранын бүтүрүүчүсү көпчүлүк учурда жалпы билим берүүчү мектептердин мугалимдери. Мугалим ишмердигинде окутуунун теориялык жана методологиялык негиздери боюнча маселелер менен кездешет. Макалада  6-класстарынын предметтик программаларына ылайык окуу китептеринин иштелип чыгышын аныктаган мазмун ачылып көрсөтүлөт жана  окуу китептерине жана окуу-методикалык адабияттардагы цивилизациялык мамиле менен белгиленген мазмун ырасталат.

Полный текст

    Карасартова Ч.Ж.,
ЖАРАНДЫК ИДЕНТТҮҮЛҮК КООМДУ КОНСОЛИДАЦИЯЛООНУН РЕСУРСУ КАТАРЫ
Страницы:39-45      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-39-45

Макалада барган сайын актуалдуу мүнөзгө ээ болуп жаткан, конституциялык эркиндиктерди, жарандардын укуктарын жана милдеттерин алардын укуктук жана социалдык корголушунун толук кепилдигин камсыз кыла турган, экономикалык жактан өнүккөн, цивилизациялуу мамлекетти түзүү үчүн абдан маанилүү болгон, азыркы шарттарда коомду бириктирүү менен байланыштуу болгон маселелер каралат. Ошого байланыштуу Жарандык иденттүүлүктү калыптандыруу маселесинин актуалдуулугу аныкталган.  Макалада Жарандык иденттүүлүк, аны изилдөөгө болгон мамилелер, анын иденттүүлүктүн башка түрлөрүнөн айырмасы, социалдык консолидациядагы ролу, коомдогу функциялары, азыркы этапта Жарандык иденттүүлүктүн структурасы, калыптанышынын ролу, шарттары жана ички жана тышкы факторлору талданат. Автор билим берүү менен Жарандык иденттүүлүктүн өз ара байланышын, билим берүү процессиндеги жаштарды толеранттуулукка жана Мекенди сүйүүгө тарбиялоонун маанилүүлүгүн карайт.

Полный текст

    Көлбаева З...,
СОГУШ ЖЫЛДАРЫНДАГЫ УЛУТТАРДЫН ДОСТУГУ
Страницы:45-51      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-45-51

Бул макалада экинчи дүйнөлүк согуштун кесепети, согуш жүрүп турган мезгилдеги улуттардын достугу, биримдиги, жетишкендиктери, кубаттуу Совет өлкөсү күчтүү бийликтин жана элдеринин ынтымактуу, бирдиктүү аракетинин натыйжасында жеңишке жетишүүсү,  Борбор Азияга Эвакуация экономика, маданият жана билим берүү, демография жаатында евразиялык интеграциянын социалдык базасын колдоонун маанилүүлүгү, Эл аралык достук,экинчи дүйнөлүк согуш учурунда көптөгөн эл аралык альянстар түзүлгөндүгү, СССР, АКШ, Улуу Британия жана башка союздаш өлкөлөр фашисттик Германияга каршы биригиши, Альянстар согуштан кийин да эл аралык дипломатиянын, тынчтыкты бекемдөөдө жана экономикалык өнүгүүдө көрсөткөн чоң ролу,миграция жана улуттар аралык мамилелер, согуш учурунда жана андан кийинки жылдары айрым улуттар куугунтукка алынып, башка аймактарга көчүрүлгөндүгү, бул кыйынчылыктарга карабай, көчүрүлгөн элдер жаңы чөйрөлөрдө жашаган башка улуттар менен ынтымакта жашоого кылган аракети, баатырлардын согуш учурунда  көрсөткөн эрдиги, Токтогон Алтыбасарованын кылган иши, өмүр таржымалы тактап айтканда эки дүйнөлүк согуштун биздин жашообузга тийгизген таасири берилди.

Полный текст

    Шабданбекова А.Ш., Курбанова Н.У.,
ИСТОРИЯ РУССКОЙ ПРАВОСЛАВНОЙ ЦЕРКВИ В КЫРГЫЗСТАНЕ В КОНТЕКСТЕ МЕЖКОНФЕССИОНАЛЬНОГО СОТРУДНИЧЕСТВА
Страницы:51-60      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-51-60

В данной статье освещается история Русской православной церкви (РПЦ) в Кыргызстане от основания первых приходов до современности, показан процесс ее взаимодействия с другими конфессиями, функционирующими в стране. Показана роль православия в сохранении культурного наследия, (храмов, монастырей, памятников архитектуры), социальная деятельность в оказании благотворительности, помощь нуждающимся и др.

На основе анализа проблем церковно-государственных отношений в Кыргызстане авторы отметили, что наряду с затруднениями решения вопроса о регистрации Бишкекской и Кыргызстанской епархии, государство не препятствовало епархии проводить активную деятельность. По мнению авторов, причиной которого является уважительное отношение местных властей к православию; уважительное отношение к России, к тому населению, которое исповедует православную религию отмечено, что на сегодняшний день Православие находится во взаимоуважительных отношениях с традиционной религией Ислам. 

Полный текст


ЭКОНОМИКА

    Абдыкадыров К.Д., Тойчубек у.А.,
МНОГОЛЕТНИЕ РАСТЕНИЯ КАК ЭЛЕМЕНТ ИНВЕСТИРОВАНИЯ В ЗЕЛЁНОЙ ЭКОНОМИКЕ
Страницы:589-596      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-589-596

Вопросы инвестирования затрагивают проблематику путей, поисков новых, эффективных, надежных инструментов, несмотря на то, что сегодня существует огромное множество инвестиционных инструментов. Сегодня вдобавок к классическим инвестиционным инструментам присоединились электронные инструменты, такие как биткоин и другие крипто валюты. Очень актуально сегодня вкладываться в золото, создавать бизнес, заниматься инвестированием в недвижимость, жилую и коммерческую, в добавок в век интернета и глобализации модно трейдить. Каждая из них имеет свою особенность и специфику. Однако, стараясь быть современными, мы забыли, что есть инвестиционные инструменты, которые пришли к нам из прошлого, и которые не потеряли свою актуальность в современном цивилизованном обществе, один из которых растениеводство, точнее выращивание многолетних насаждений. Ее эффективность и целесообразность как с позиции экономики, так и с позиции экологии рассматривается в данной статье. 

Полный текст

    Абдыкадыров К.Д., Исмаилахунова А.М.,
ЦИФРОВОЕ РАЗВИТИЕ В АГРОПРОМЫШЛЕННОМ КОМПЛЕКСЕ КЫРГЫЗСТАНА: ВОЗМОЖНОСТИ И РИСКИ ПО ОБЕСПЕЧЕНИЮ ПРОДОВОЛЬСТВЕННОЙ БЕЗОПАСНОСТИ
Страницы:597-603      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-597-603

Обеспечение продовольственной безопасности страны выступает одним из ключевых задач государственного регулирования экономики. Решение данной задачи требует перехода агропромышленного сектора Кыргызстана на качественно новый уровень развития. В этом отношении применение цифровых решений в сельском хозяйстве и смежных отраслях может послужить основой для повышения темпов роста сектора АПК, увеличения занятости населения, снижения цен на продовольствие, расширения экспортного потенциала сельскохозяйственной продукции и последующего интеграционного развития. В данной статье рассматриваются вопросы цифровизации в агропромышленном секторе страны, выявлены проблемы и факторы, влияющие на устойчивость сельского хозяйства. Предложены меры по улучшению текущей ситуации.

Полный текст

    Акылбекова Н.И., Джумабаева М.З., Джылкычиева Ж.Т.,
СТРАТЕГИЯ ПРОДВИЖЕНИЯ КЫРГЫЗСТАНА КАК ТУРИСТИЧЕСКОГО НАПРАВЛЕНИЯ
Страницы:604-610      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-604-610

В статье рассматривается роль туризма в развитии экономики Кыргызской Республики истратегия продвижения Кыргызстана как туристического направления. Авторами проведен анализ динамики рост валовой добавленной стоимостив сфере туристической деятельности, объемов поступлений инвестиций в основной капитал в сферу туризма в Кыргызской Республике, предложен ряд мероприятий, включенных в стратегию продвижения Кыргызстана как туристического направления. Дальнейшее активное продвижение Кыргызстана как туристического направления на международных рынках является важным шагом для привлечения иностранных туристов и устойчивого развития туризма. Комплексный подход, включающий маркетинговые кампании, участие в международных выставках, сотрудничество с туроператорами и развитие информационных ресурсов, позволит достичь поставленных целей и укрепить позиции Кыргызстана на глобальном туристическом рынке.

Полный текст

    Акылбекова Н.И., Жакшылыкова К..., Дуйшеналиева З.Т.,
РАЗВИТИЕ КОММЕРЧЕСКИХ БАНКОВ В УСЛОВИЯХ ГЛОБАЛИЗАЦИИ
Страницы:610-619      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-610-619

В статье изучается развитие коммерческих банков Кыргызской Республики в условиях глобализации как многоаспектный процесс. Авторами проведен анализ уставного капитал коммерческих банков Кыргызской Республики, имеющих иностранное участие, динамики объемов трансграничных денежных переводов физических лиц в Кыргызской Республике и объемы притока трансграничных денежных переводов физических лиц в Кыргызскую Республику из Россииза 2019-2023 годы. Особое значение имеет участие иностранных инвесторов в капитале ряда банков, что свидетельствует о возрастающей интеграции банковской системы Кыргызской Республики в глобальные финансовые рынки. Перспективы развития коммерческих банков Кыргызской Республики в условиях глобализации охватывают несколько ключевых направлений, способствующих укреплению банковской системы и её росту. Среди них выделяются инновации и цифровизация, устойчивое развитие и ESG-принципы, расширение финансовых услуг, международное сотрудничество, а также совершенствование регулирования и надзора.

Полный текст

    Албанбаева Д.О., Керимкулова М.Т., Керимбекова Н.К., Аматова М.А., М.А.,
РОЛЬ МЕНЕДЖМЕНТА В ИНТЕГРАЦИИ КОНЦЕПЦИИ "ЗЕЛЁНОГО ОБРАЗОВАНИЯ" В УЧЕБНЫЙ ПРОЦЕСС
Страницы:619-628      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-619-628

В статьерассматривается понятие "зеленое образование" как важный элемент современной системы образования, направленный на формирование экологического сознания учащихся. Особое внимание уделяется роли менеджмента в интеграции экологических принципов в учебный процесс, включая разработку стратегий, создание образовательных ресурсов и оценку результатов внедрения экологических инициатив. Внедрение "зеленого образования" связано с необходимостью активных действий для решения глобальных экологических проблем, таких как изменение климата и загрязнение окружающей среды. Менеджмент играет ключевую роль в обеспечении устойчивого развития образовательных учреждений путем стимулирования критического мышления и практических навыков учащихся для решения экологических проблем. Авторы в статье подчеркивают актуальность интеграции экологических принципов в учебные планы, ориентированные на цели ООН в области устойчивого развития и задачи формирования ответственного отношения к окружающей среде у будущих поколений.

Полный текст

    Албанбаева Д.О., Самигуллин Э.В., Омуркулова Г.К.,
ПЕРЕХОД К ЗЕЛЁНОЙ ЭКОНОМИКЕ ЧЕРЕЗ ПРИЗМУ ЗЕЛЕНОГО ОБРАЗОВАНИЕ: ОПЫТ РАЗНЫХ СТРАН
Страницы:629-642      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-629-642

В статье рассматривается процесс перехода к зелёной экономике через призму зелёного образования, подчеркивая его значение в условиях высокого уровня развития. Анализируется опыт различных стран, включая Казахстан, Кыргызстан и Узбекистан, в области международного экологического управления в образовательных системах. В статье уделяется внимание важности формирования грамотности и интеллекта среди молодого поколения, а также роли образования в подготовке специалистов для нового сектора экономики. Авторы исследуют текущие программы и инициативы, направленные на внедрение зелёного образования в научные планы, а также результаты их реализации. В ходе анализа выявляются как общие черты, так и различия в подходах к зелёному образованию в рассматриваемых странах, что позволяет сделать выводы о лучших практиках и возможностях для дальнейшего развития. В заключение статьи предлагаются рекомендации по повышению эффективности зеленого образования и его роли в переходе к «зеленой» экономике, что приводит к необходимости активной обработки всех надежных сторон в процессе формирования экологической ответственности.

Полный текст

    Албанбаева Д.О., Чалданбаева А.К.,
ОЦЕНКА КАЧЕСТВА ПОДГОТОВКИ СПЕЦИАЛИСТОВ ПО ЗЕЛЁНОЙ ЭКОНОМИКЕ: РОЛЬ ПЕДАГОГИЧЕСКОГО МОНИТОРИНГА
Страницы:642-655      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-642-655

Статья посвящена исследованию инновации педагогической системы в подготовке специалистов по зелёной экономике, с акцентом на образовательное образование Кыргызской Республики. В условиях глобального экологического кризиса растут требования к специалистам, обладающим компетенциями в области развития и молодых технологий. Оценка подготовки специалистов по зелёной экономике придаёт всё большее значение условиям развития и принятия экологических вызовов. В данной статье ролевой педагогический эффект является важным инструментом для оценки уровня знаний, умений и компетенций, необходимых для успешной профессиональной деятельности в сфере зелёной экономики. Педагогический мониторинг позволяет отслеживать динамику образовательного процесса, выявлять пробелы при подготовке и регулярно вносить коррективы в научные программы. Особое внимание уделяется методам и критериям оценки, которые направлены на сдерживание экологического мышления студентов и навыков работы с инновационными технологиями, способствующими развитию зелёной экономики. В статье акцентируется внимание на важности междисциплинарного контекста и практико-ориентированного обучения как ключевых элементов для повышения уровня.

Полный текст

    Амеркулова Ж.Д., Шаршеева А.Ж., Умурзаков М.С.,
ПРИНЦИПЫ РЕАЛИЗАЦИИ ЗЕЛЕНОЙ ЭКОНОМИКИ В ВОСПИТАНИИ МОЛОДЕЖИ
Страницы:656-664      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-656-664

В условиях глобальных экологических вызовов, связанных с изменением климата, истощением природных ресурсов и загрязнением окружающей среды, переход к зеленой экономике становится важным аспектом устойчивого развития стран.

В Кыргызской Республике, с её уникальными природными ресурсами и богатым культурным наследием, актуальность этой темы возрастает. Воспитание молодежи в духе экологической сознательности и активного участия в процессах устойчивого развития является ключевым фактором для формирования будущего страны.

Экологические проблемы, таких как изменение климата, загрязнение воздуха и воды, требуют подготовки нового поколения к активному участию в решении этих вызовов.

Реализация принципов зеленой экономики в воспитании молодежи Кыргызской Республики является важным шагом к обеспечению устойчивого развития страны.

Полный текст

    Амеркулова Ж.Д., Шакеева Г.Т., Кыдырбеков М.К.,
РОЛЬ ЗЕЛЁНЫХ ФИНАНСОВ В УСТОЙЧИВОМ РАЗВИТИИ КЫРГЫЗСТАНА
Страницы:664-672      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-664-672

Негативныепоследствия изменения климата и деградации окружающей среды выдвинули на повестку дня необходимость более устойчивой экономики. Преобразование экономики многих развивающихся стран, в том числе Кыргызстана, с целью сделать ее более устойчивой, требует крупных инвестиций, особенно для обеспечения перехода к «зеленой» и низкоуглеродной экономике.

Государственный сектор зачастую не в состоянии покрыть эту финансовую потребность, во многих странах были найдены решения, позволяющие привлечь частный сектор.В статье рассматриваются роль зелёных финансов в Кыргызстане обладающими потенциалом для решения ключевых проблем устойчивого развития.

Однако для реализации этого потенциала требуется активное сотрудничество государственных органов, международных организаций и частного сектора. Обсуждаются текущие барьеры, перспективы и рекомендации по применению зелёных финансов, а также роль вузов в формировании устойчивого будущего.

 Учитывая климатические и экономические особенности региона, университеты могли бы стать центрами экологического и инновационного развития.

Полный текст

    Бактыбекова А.Б., Мамбетакунова Ж.Э., Асанов Р.А.,
ПАРАДОКСЫ МИРНОГО СОСУЩЕСТВОВАНИЯ: ФИЛОСОФСКИЙ ВЗГЛЯД НА ПОСТОЯННЫЕ ПРОТИВОРЕЧИЯ В МЕЖГОСУДАРСТВЕННЫХ ОТНОШЕНИЯХ
Страницы:673-680      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-673-680

Мирное сосуществование и межгосударственные отношения играют центральную роль в формировании стабильности и безопасности в глобализированном мире. Это исследование рассматривает теоретические основы мирного сосуществования, а также важные парадоксы, которые сопровождают данный процесс. В работе представлены основные философские подходы, такие как реализм, либерализм и конструктивизм, которые объясняют различные аспекты мирного сосуществования в контексте международных отношений. Особое внимание уделено парадоксам, возникающим в связи с обеспечением безопасности, взаимозависимостью между государствами и идеологическими различиями, которые могут оказывать влияние на сотрудничество между странами. Эти парадоксы демонстрируют сложность взаимодействий в международной политике и необходимость поиска оптимальных подходов для разрешения конфликтов и обеспечения устойчивого мира. Исследование подчеркивает актуальность мирного сосуществования как ключевой составляющей международных отношений в условиях современного мира, сталкивающегося с глобальными вызовами.

Полный текст

    Джумаканов Р.Ч., Койчуева М.Т.,
КРЕДИТНЫЙ АНДЕРРАЙТИНГ КАК ОДИН ИЗ ОСНОВНЫХ МЕТОДОВ УПРАВЛЕНИЯ КРЕДИТНЫМ РИСКОМ
Страницы:680-686      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-680-686

В статье рассматриваются теоретические аспекты, связанные с понятием «кредитный андеррайтинг, эволюция, этапы становления теории, вплоть до современных значений. Наряду с этим вопросы, взаимосвязанные с понятием «кредитный андеррайтинг» и его влияние на проявление кредитного риска. Известно, что кредитование является основным источником доходности в коммерческом банке в виде процентного дохода. Но, одновременно, кредитование является самым рискованным видом банковского бизнеса через кредитный риск. В то же время, согласно решения Базельского Комитета по надзору, кредитный риск является основным видом банковского риска.

Поэтому вопросу кредитного андеррайтинга, коммерческие банки уделяет   большое внимание. Рассматриваются эволюция и этапы становления процесса кредитования как одной из основных банковских операций, а также. предпосылки создания понятия «кредитный андеррайтинг». Теория и практика банковского дела, в частности, процесс кредитования, указывает на актуальность и важность проведения анализа на кредитную состоятельность – кредитный андеррайтинг - потенциального заемщика. От качества проведения кредитного андеррайтинга во многом зависит возникновение/не возникновения кредитного риска. При этом кредитоспособность и платежеспособность являются основными критериями для принятия положительного/отрицательного решения по выдаче кредитных ресурсов потенциальному заёмщику.     

Полный текст

    Джумаканов Р.Ч.,
КР КОММЕРЦИЯЛЫК БАНКТАРЫНДА КРЕДИТТИК АНДЕРРАЙТИНГДИ КОЛДОНУУНУН ЗАМАНБАП ТАЖРЫЙБАСЫ
Страницы:686-692      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-686-692

Макалада "кредиттик андеррайтинг" түшүнүгүнүн теориялык аспектилери, потенциалдуу карыз алуучунун кредиттик жөндөмдүүлүгүнө жана төлөө жөндөмдүүлүгүнө талдоо жүргүзүүнүн негизги куралы катары каралат. Ошондой эле Кыргыз Республикасынын банк практикасында кредиттик андеррайтингдин белгилерин жана инструменттерин колдонуу практикасынын негизги маселелери. Эл аралык банктык тажрыйбага жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Кыргыз Республикасынын банктар тутумунда колдонулган сунуштамаларына ылайык кредиттик андеррайтингдин негизги ыкмаларына жана инструменттерине көңүл бурулат.

Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарында кредиттик андеррайтингдин негизги инструменти катары – коэффициенттик мамиле кылдаттык менен каралат. Ошондой эле, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы өзүнүн операциялык ишинде коммерциялык банктарга колдонууга сунуш кылган лимиттик мамиле, анын маңызы тобокелдиктерди камтыган банктык операцияларга чектөөлөрдү (лимиттерди) белгилөөдө келип чыгат. Эки негизги ыкма деталдуу каралып, салыштырылат – коэффициент жана чек.

Полный текст

    Жума к.Р., Өмүркулова Г.К.,
СОВРЕМЕННЫЕ СТРАТЕГИИ И УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ АГРАРНОГО СЕКТОРА КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
Страницы:693-699      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-693-699

Статья посвящена изучению современных стратегий и направлений устойчивого развития аграрного сектора Кыргызской Республики. В работе проанализированы ключевые проблемы, такие как ограниченность природных и финансовых ресурсов, снижение урожайности и недостаток современных технологий. Особое внимание уделено мерам по улучшению экономических, экологических и социальных аспектов сельского хозяйства, включая внедрение органического земледелия и цифровых технологий. Представлены данные о текущем состоянии отрасли за 2018–2023 годы, отражающие положительные тенденции в производстве фруктов и овощей, а также вызовы, связанные с изменением структуры производства. Авторы предлагают рекомендации по повышению эффективности сектора, развитию экспортного потенциала и внедрению инноваций. В частности, подчеркивается значимость государственной поддержки, создания кооперативов и образовательных программ для фермеров. Представленные выводы и предложения направлены на долгосрочное обеспечение продовольственной безопасности и устойчивого развития аграрного сектора страны.

Полный текст

    Кулекова Ч.Б., Долонова Э.А., Турумбекова А.Т.,
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНДАГЫ КИЧИ ЖАНА ОРТО БИЗНЕСТЕРДИН ЭКОЛОГИЯЛЫК ТОКУКТУУЛУКТАРЫН БАШКАРУУГА НЕГИЗГИ АРАКЕТТЕР
Страницы:700-706      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-700-706

Чакан жана орто бизнес жеке экономикалык өсүштүн демилгелерин өнүктүрүүнүн негизги механизми жана жумушчу орундардын негизги булактарынын бири болуп саналат. Эл аралык жана ата мекендик тажрыйба көрсөтүп тургандай, чакан бизнес кыйла туруксуз жана морт субъект болуп саналат.

Тобокелдиктерди тескөө ыкмаларын активдүү колдонгон жаш бизнес ийгиликтүү болоору эмпирикалык түрдө далилденген. Тобокелдиктерди баалоо жана башкаруу ишкананын атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүнө олуттуу таасирин тийгизет. Тобокелдиктерди башкаруу ар кандай бизнестин маанилүү аспектиси болушу керек.

Азыркы этапта Кыргыз Республикасында чакан жана орто бизнестин экологиялык тобокелдиктерин башкаруу жетиштүү деңгээлде өнүккөн эмес, бул бул изилдөөнүн актуалдуулугун тастыктайт.

Бул макалада Кыргыз Республикасындагы чакан жана орто бизнестин экологиялык тобокелдиктерин башкаруунун негизги принциптери, элементтери жана колдонулуучу ыкмалары талкууланат. Авторлор экологиялык тобокелдиктерди башкаруу процессинин этаптарын иштеп чыгышкан.

Иш экологиялык тобокелдиктердин мүмкүн болуучу терс финансылык кесепеттерин нейтралдаштыруу боюнча чаралардын тутумун сунуштайт.

Полный текст

    Кумашева Ж.И.,
ИННОВАЦИОННОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО В КЫРГЫЗСТАНЕ
Страницы:707-720      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-707-720

Инновационная экономика– это интеллектуальная экономика, это  тип экономики, основанной на потоке инноваций, на постоянном технологическом совершенствовании, на производстве и экспорте высокотехнологичной продукции с очень высокой добавленной стоимостью и самих технологий. При этом прибыль создаёт интеллект новаторов и учёных, информационная сфера, а не материальное производство. Для большинства развитых стран в современном мире именно инновационная экономика обеспечивает мировое экономическое превосходство страны, которая её создаёт.

В современной экономической литературе, специалисты, как правило, выделяют две модели предпринимательства: классическая и инновационная. Встатье проанализирована инновационная активность предпринимательства в Кыргызстане. Сделан вывод о необходимости активной государственной поддержки и стимулирования инновационной деятельности среднего и малого бизнеса в Кыргызстане.

Полный текст

    Кыдырбек-улы А.Б., Белеков А.Т., Бекмаганбет Надирбек к.Г.,
ВЕЛИКИЙ ШЕЛКОВЫЙ ПУТЬ – ЛОГИСТИКА АНТИЧНОСТИ И СРЕДНЕВЕКОВЬЯ
Страницы:720-728      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-720-728

Великий шелковый путь был одной из самых значительных торговых артерий в истории человечества, связывающей Восточную Азию с Европой через Среднюю и Переднюю Азию, Кавказ и Средиземноморье. Протяженность пути составляла около 10 000 км, и он играл важную роль в обмене товарами, технологиями и культурными достижениями между Востоком и Западом. Этот маршрут использовался для вывоза шелка из Китая, а также других товаров, таких как специи, нефрит, лазурит и прочее. Великий шелковый путь был не только торговым коридором, но и каналом для распространения культурных и научных знаний, включая религии, философии, искусство и технологии. Статья рассматривает историю формирования, функционирования и упадка Великого шелкового пути, его влияние на развитие Евразии и его роль в межкультурных и экономических обменах. Особое внимание уделяется ключевым историческим событиям и личностям, таким как Александр Македонский, Чжан Цянь, и Марко Поло, которые оказали влияние на развитие этих торговых путей. В статье также обсуждаются современные попытки возрождения шелкового пути в рамках инициативы «Один пояс –  один путь».

Полный текст

    Мусуралиева З.Т., Асангулова Н.К.,
ЦИФРОВЫЕ ТЕХНОЛОГИИ В ОБРАЗОВАНИИ: СОВРЕМЕННЫЕ ПОДХОДЫ И МЕТОДЫ
Страницы:729-735      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-729-735

В данной статье рассматриваются различные методы применения цифровых технологий в сфере образования. В контексте быстрого развития информационных технологий и перехода к цифровой экономике, интеграция цифровых инструментов в образовательный процесс становится неотъемлемой частью современной педагогики. Современное образование сталкивается с вызовами, предъявляемыми к нему в контексте быстрого развития информационных технологий и изменениями в требованиях рынка труда. В этой связи использование цифровых технологий в образовании становится необходимым условием для обеспечения качественной подготовки специалистов.

В данной статье обсуждаются преимущества и вызовы, связанные с использованием цифровых технологий в образовании, а также предлагаются пути их оптимального применения для повышения эффективности образовательного процесса.

Основные направления использования цифровых технологий в образовании включают электронные учебники и онлайн-курсы, интерактивные доски и мультимедийные презентации, виртуальные лаборатории и симуляторы, социальные сети и месенджеры, облачные сервисы и мобильные приложения.

Полный текст

    Мусуралиева З.Т., Солтогулова М.У., Бакытбекова С.Б.,
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫНДА СОЦИАЛДЫК СЕКТОРДУ КАРЖЫЛОО МАСЕЛЕЛЕРИ
Страницы:735-742      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-735-742

Улуттук экономикада социалдык сектор чоң роль ойнойт. Бул секторинсандын өнүгүүсү үчүн шарттарды түзүүгө, коомдун потенциалын эмгек жана интеллектуалдык ресурстарда кайра өндүрүүнү камсыз кылууга багытталган тармактардын системасы болуп саналат.

Аталган сектордо финансыны чыгымдоо багыттары болуп төмөнкүлөр саналат: билим берүү жана кадрларды даярдоо, саламаттыкты сактоо, маданият жана искусство, социалдык камсыздоо, дене тарбия жана спорт тармагы.

Бул илимий макалада социалдык сектордун тармактарын каржылоо булактары: саламаттыкты сактоо жана билим берүү, акыркы жылдардагы саламаттыкты сактоо жана билим берүү тутумунун негизги чечилбеген көйгөйлөрү жана маселелери, билим берүүгө жана саламаттыкты сактоого мамлекеттик бюджеттин чыгашаларына талдоо, натыйжалуулукту жогорулатуу багыттары, социалдык секторго каражаттарды сарптоо каралат.

Полный текст

    Осмонкулова А.А., Шайлообек у.Б.,
ОЦЕНКА ВЛИЯНИЯ ПРИМЕНЕНИЯ МИНЕРАЛЬНЫХ УДОБРЕНИЙ НА ЗАГРЯЗНЕНИЕ ВОДНЫХ РЕСУРСОВ В СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОМ РЕГИОНЕ
Страницы:743-749      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-743-749

В статье исследуется влияние минеральных удобрений на состояние водных ресурсов в сельскохозяйственных регионах, с акцентом на Иссык-Кульскую область Кыргызстана. Применение удобрений способствует вымыванию нитратов и фосфатов в водоемы, что приводит к загрязнению и эвтрофикации, ухудшающей качество воды и экосистем. Исследование, основанное на анализе водных проб, выявило превышение допустимых норм загрязнения вблизи сельскохозяйственных угодий. Использование геоинформационных систем и методов регрессионного анализа показало высокую корреляцию между применением удобрений и уровнем загрязнения воды. Рекомендуется внедрение точных методов управления удобрениями для минимизации экологических рисков.

В исследовании анализируется влияние минеральных удобрений на качество водных ресурсов, выявляются источники загрязнений и предлагаются рекомендации для устойчивого сельского хозяйства.Исследуется влияние применения минеральных удобрений на качество водных ресурсов в сельскохозяйственных регионах. Анализируются основные загрязняющие вещества, механизмы их попадания в водоемы и последствия для экосистемы, а также предлагаются меры по снижению негативного воздействия.

Полный текст

    Патраков Э.В., Белов А...,
РОЛЬ СОЦИАЛЬНОЙ РЕФЛЕКСИИ В ПРОФЕССИОНАЛЬНОЙ УСПЕШНОСТИ ПЕДАГОГОВ В УСЛОВИЯХ ЦИФРОВИЗАЦИИ ОБРАЗОВАНИЯ
Страницы:749-756      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-749-756

В статье представлены результаты теоретического и эмпирического исследования социальной рефлексии профессиональной успешности педагогов в цифровой среде. Базируясь на ресурсном (Д.А. Леонтьев, Н.Е. Водопьянова) и экопсихологическом (В.И. Панов) подходах, был сформирован пакет диагностического инструментария, включающий авторский опросник на основе методики «Трансформация трудового поведения педагогов в цифровой среде» (Патраков Э.В.) и опросник «Потери и приобретения ресурсов» (Н.Е. Водопьянова). Сбор данных проходил среди педагогов в Свердловской и Ленинградской областях (N=189). На основе корреляционного анализа выявлена взаимосвязь между высоким уровнем социальной рефлексии и ощущением профессиональной успешности (,539 при p<0,01) и высоким уровнем социальной рефлексии и менее выраженная связь между низким уровнем профессиональной успешности и ощущением профессиональной успешности (,370 при p<0,1). Показано, для ощущения профессиональной успешности педагога в цифровой среде необходима социальная рефлексия взаимодействий в цифровой среде. 

Полный текст

    Самигуллин Э.В., Албанбаева Д.О.,
О НЕОБХОДИМОСТИ НАУЧНОЙ ТЕОРИИ РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ КЫРГЫЗСТАНА
Страницы:756-762      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-756-762

В статье рассматривается процесс формирования рыночной экономики суверенного Кыргызстана на протяжении более 30 лет. Авторывыделяют три ключевых этапа экономического развития: переход от советской экономики к рыночной (1993–1999 гг.), становление основ рыночной экономики (2000–2014 гг.) и интеграция в глобальную экономику в рамках участия в ЕАЭС (с 2015 г. по настоящее время). Анализируется влияние стихийности и ошибок в управлении экономическими процессами, что привело к значительным совокупным потерям и издержкам, превышающим полезные результаты. В статье подчеркивается необходимость стратегического планирования и создания научно обоснованной программы экономического развития, которая бы учитывала глобальные тенденции и особенности национальной экономики. Автор предлагает разработку теоретической базы и методологии для интеграции экономики Кыргызстана в мировую систему с участием в транснациональных корпорациях, что является важным условием для успешного развития в условиях глобализации.

Полный текст

    Солтогулова М.У., Нусупова С.Ч., Мусуралиева М.М., Абдысатаров А.Р., А.Р.,
ЭКОЛОГИЧЕСКАЯ СРЕДА РАЗВИТИЯ СТРОИТЕЛЬНОЙ ОТРАСЛИ
Страницы:763-771      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-763-771

Организации строительной отрасли помимо того, что занимаются созданием основных фондов, также обеспечивают расширение, реконструкцию и техническое вооружениефункционирующих основных фондов. Являясь одним из приоритетных отраслей экономики, строительная отрасль способствует экономическому росту страны, о чем свидетельствует приведенные в статье данные по занимаемой доли строительной отрасли в структуре ВВП.

В статье отражены экологические проблемы развития строительной отрасли. Рассмотрено то, как строительная отрасль, с одной стороны, участвует в развитии экономики, с другой стороны, является источником загрязнения окружающей среды. Приведена актуальность «зелёного» строительства на данном этапе развития строительной отрасли в Кыргызстане. Проведен анализ по статистическим данным вредных выбросов в атмосферу в результате деятельности строительных организаций. Также раскрывается суть и преимущества эксплуатации «зеленых» зданий и использования в строительстве экологически чистых материалов. 

Полный текст

    Субанбекова М.Ш., Цю Ч..., Лу С..., Вей С..., С...,
THE CONCEPT OF DOUBLE STANDARDS IN THE GLOBAL ECONOMY
Страницы:763-768      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-763-768

The work concludes that abandoning double standards will make politics more predictable and clean, which in turn will greatly improve the quality of international relations and the life of the entire world community as a whole.The article provides a deep analysis of the history of the development of double standards from ancient times to modern times in economic policy, as well as the functions of the state in the sphere of counteracting double standards in economic policy in general. The reasons for the existence of double standards are systematized.Also, the concept of double standards in world politics is considered from a moral and ethical point of view in the modern world.After all, double standards have a huge space of preferences for “our own” and a narrow space for “strangers” in the context of the adoption of a law against the will of legislators in order to optimize the functioning of the social system, this is destructive.In this regard, micro-institutions are developing that do not operate according to the law, which subsequently leads to the emergence of double standards, which in some cases can be positive.Thus, double standards are not a simple phenomenon; a careful study of the nature of double standards is necessary.

Полный текст

    Ташмурзаева Г.Т., Узакбаева А.С., Токоева А.Б.,
ОСНОВНЫЕ СОСТАВЛЯЮЩИЕ КОМПОНЕНТЫ ОРГАНИЗАЦИОННЫХ ФОРМ АГРАРНОГО СЕКТОРА КЫРГЫЗСТАНА
Страницы:768-772      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-768-772

В статье рассматриваются вопросы агропромышленного производства Кыргызской Республики, в частности значение составляющих компонентов организационных форм сельского хозяйства в экономике страны, основные проблемы и анализ состояния аграрного сектора. Анализируются различные формулировки сельскохозяйственной кооперации и кооперативов. Обоснована связь специализации с концентрацией производства в сельском хозяйстве. Предлагается ряд мер по решению проблем повышения экономической эффективности сельского производства. 

Полный текст

    Турдукулов Ф.З., Амеркулова Ж.Д.,
ИГРЫ РАЗУМА: БИЗНЕС-СИМУЛЯЦИИ КАК ИНСТРУМЕНТ РАЗВИТИЯ КРЕАТИВНОСТИ И ЛИДЕРСТВА У БУДУЩИХ МЕНЕДЖЕРОВ
Страницы:773-781      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-773-781

В статье рассматривается значение креативности как ключевого ресурса для успешной профессиональной деятельности в условиях стремительных изменений глобальной экономики и возрастающей конкуренции. Особое внимание уделяется роли креативного мышления в подготовке будущих менеджеров, что делает его неотъемлемой частью профессиональной компетенции. Обсуждаются современные методы обучения, такие как дизайн-мышление, Agile, Lean, проектное обучение и бизнес-игры, которые способствуют развитию творческих способностей студентов, обучающихся менеджменту. В статье приводится анализ успешных практик внедрения этих методов в образовательный процесс, а также рассматривается влияние креативного подхода на формирование навыков, необходимых для эффективного управления. Внедрение креативного менеджмента в образовательный процесс рассматривается как приоритетная задача, направленная на формирование лидеров, способных генерировать инновационные решения и эффективно адаптироваться к новым вызовам. Статья подчеркивает необходимость активного познания, исследования и экспериментов, что способствует развитию гибкого и многослойного мышления у студентов, готовых к профессиональной деятельности в условиях быстро меняющегося мира. Включение таких методов способствует не только развитию креативного мышления, но и укреплению способности работать в командах, критически оценивать ситуацию и находить нестандартные пути решения сложных задач.

Полный текст

    Турдукулов Ф.З., Турдукулова Э.Р.,
ЭКОЛОГИЧЕСКИЙ РЕНЕССАНС КЫРГЫЗСТАНА: НОВАЯ ЭПОХА ЗЕЛЁНОГО МЕНЕДЖМЕНТА
Страницы:781-791      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-781-791

Экологические вызовы, такие как изменение климата, деградация экосистем и ограниченность природных ресурсов, требуют системных и научно обоснованных решений для стран с богатым природным наследием, таких как Кыргызстан. В статье проводится анализ роли зелёного менеджмента в обеспечении устойчивого развития страны. Рассматриваются такие аспекты, как интеграция экологически устойчивых моделей в экономику, использование зелёных финансов для поддержки инновационных проектов и стратегическая роль зелёного маркетинга в продвижении экологического бренда Кыргызстана. Особое внимание уделено трансформации городских и сельских территорий с применением принципов зелёного урбанизма и развития эко-городов. Предлагаются пути решения проблемы чрезмерного использования природных ресурсов через научные подходы к менеджменту, финансам и маркетинговым стратегиям, с акцентом на международное сотрудничество, адаптацию передовых технологий и активное вовлечение граждан в экологические инициативы.

Полный текст

    Турдукулов Ф.З.,
УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ ЧЕРЕЗ ЗЕЛЁНЫЙ МЕНЕДЖМЕНТ: РЕШЕНИЕ ЭКОЛОГИЧЕСКИХ ВЫЗОВОВ КЫРГЫЗСТАНА В УСЛОВИЯХ ГЛОБАЛЬНЫХ ИЗМЕНЕНИЙ
Страницы:791-802      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-791-802

Кыргызстан, обладающий богатыми природными ресурсами и уникальными экосистемами, сталкивается с серьёзными экологическими вызовами. Загрязнение воздуха, ухудшение состояния водных ресурсов, эрозия почв и изменение климата создают угрозы не только для окружающей среды, но и для здоровья населения и экономического развития страны. В этих условиях внедрение зелёного менеджмента и экологически устойчивых практик становится жизненно необходимым. Зелёный менеджмент представляет собой системный подход к управлению природными ресурсами и производственными процессами, направленный на минимизацию негативного воздействия на окружающую среду и оптимальное использование ресурсов для достижения устойчивого развития. В статье рассматриваются ключевые экологические проблемы, с которыми сталкивается Кыргызстан сегодня, такие как загрязнение воздуха, деградация водных ресурсов и эрозия почв, а также роль зелёного менеджмента в решении этих проблем. Также обсуждаются стратегии устойчивого городского развития, включая строительство экогородов и внедрение возобновляемой энергии и зелёных технологий, подчеркивается важность интегрированного подхода к сбалансированию экологических и экономических потребностей. В анализе освещаются недавние усилия руководства Кыргызстана по улучшению экологической и экономической ситуации, приводятся примеры смелых инициатив и проектов, направленных на повышение устойчивости и качества жизни в стране.

Полный текст

    Турдукулова Э.Р.,
ЭРА НОВОГО МЕНЕДЖМЕНТА: ТРАНСФОРМАЦИЯ В УСЛОВИЯХ СОВРЕМЕННОЙ РЕАЛЬНОСТИ
Страницы:803-810      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-803-810

В статье рассматриваются ключевые шаги, необходимые для успешной трансформации организаций Кыргызстана в новую эру менеджмента. Основное внимание уделяется внедрению инновационных технологий, развитию человеческого капитала, гибкости управления, изменению корпоративной культуры и социальной ответственности. Особый акцент сделан на необходимости цифровой трансформации и стратегического планирования, которые позволяют компаниям не только адаптироваться к новым вызовам, но и эффективно использовать открывающиеся возможности. Отдельное внимание уделяется созданию условий для устойчивого роста компаний в условиях глобализации и цифровизации. Это включает не только экономические аспекты, но и экологическую и социальную устойчивость, что важно для формирования положительного имиджа компании и привлечения инвесторов. Рассмотрены стратегии, направленные на поддержку социальной ответственности бизнеса, такие как развитие экологически чистых технологий, участие в социальных проектах и создание благоприятных условий труда для сотрудников. Приводятся примеры компаний, которые успешно прошли процесс трансформации, благодаря чему смогли занять лидирующие позиции в своих отраслях.

Полный текст

    Уметалиев М.А.,
ФОНДЫ РАЗВИТИЯ КАК ЭФФЕКТИВНЫЙ ФАКТОР ЭКОНОМИЧЕСКОГО РАЗВИТИЯ ОБЛАСТЕЙ КЫРГЫЗСТАНА
Страницы:811-818      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-811-818

В статье представлены результаты исследования и оценки финансирования образования Регионального фонда развития как эффективной основы для финансирования социально-экономического развития регионов Кыргызской Республики. Оценка использования средств Регионального фонда развития. Основные направления совершенствования формирования и реализации фонда развития регионов Кыргызской Республики.

В условиях глобальных экономических вызовов и внутренней экономической нестабильности фондовые ресурсы играют важную роль в стимулировании экономического роста и улучшении социально-экономической ситуации в Кыргызстане. Работа исследует роль фондов развития как ключевого инструмента экономического развития регионов страны.

Особое внимание уделено фондам развития, которые направлены на поддержку локальных инициатив, инфраструктурные проекты и социальное обеспечение. Фонды развития помогают не только стимулировать экономическую активность, но и создают новые рабочие места, обеспечивают улучшение качества жизни и устойчивое развитие на местах.

В работе анализируются примеры успешных практик использования фондов для финансирования проектов в таких областях, как агропромышленность, туризм, транспорт и инфраструктура. Рассматриваются основные проблемы, с которыми сталкиваются регионы при получении и распределении этих средств, включая недостаточную прозрачность, коррупционные риски и сложности в мониторинге эффективности расходования средств.

Полный текст

    Усманалиева Г.Б., Халилова Ш.А., Касымалиева С.К.,
ESG-ТРАНСФОРМАЦИЯ БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА В КОНТЕКСТЕ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ
Страницы:818-826      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-818-826

На современном этапе развития бизнес все чаще сталкивается с необходимостью учитывать не только финансовые показатели, но и нефинансовые, которые связаны с экологическими, социальными и управленческими аспектами деятельности. На сегодняшний день концепция ESG является неотъемлемой частью бизнес-стратегий, а требования стейкхолдеров к прозрачности и устойчивости компаний неуклонно растут. В этих условиях традиционные методы и объекты бухгалтерского учета не охватывают аспекты деятельности компании  связанные с корпоративным управлением, экологическими и социальными показателями. Настоящая статья посвящена анализу процесса трансформации бухгалтерского учета под влиянием ESG-факторов и его роли в контексте устойчивого развития экономики.

Устойчивое развитие – это стратегия с долгосрочной перспективой, основанная на совокупности  с принципами бухгалтерского учета и бизнес-процессами  компании.  Исследование направлено на выработку рекомендаций по совершенствованию системы нефинансовой отчетности и повышению ее информативности для различных заинтересованных пользователей. Для формирования нефинансовой отчетности требуется развитие систем управленческого учета, адаптированных к специфике нефинансовых показателей и способных отражать такие понятия, как интегрированная отчетность, социальная ответственность и устойчивое развитие.

Полный текст

    Шаршеева А.Ж., Амеркулова Ж.Д.,
ЖАШТАРДЫ АДЕП-АХЛАК ЖАКТАН ТАРБИЯЛОО БОЮНЧА СОЦИАЛДЫК-ПЕДАГОГИКАЛЫК БАЙКОО
Страницы:827-836      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-827-836

Макала жогорку кесиптик билим берүү уюмдарында студенттерди адеп-ахлактык тарбиялоонун маңызын жана мазмунун ачып берет. Авторлор адеп-ахлактык тарбияны ишке ашыруунун негизги максаттарын жана формаларын аныктап, келечектеги адистердин кесиптик ишинин бир бөлүгү катары адеп-ахлак идеясын калыптандыруунун маанилүүлүгүн жана зарылдыгын карашты.

Инсандын баалуулугу анын маданиятына жараша болот, анын чыныгы мааниси адамдын кулк-мүнөзүнүн асыл сапаттарын, социалдык жана руханий жетишкендиктерин өнүктүрүүдө.Макалада студенттерди кесиптик даярдоо процессинде адеп-ахлактык тарбиялоонун негизги принциптерин ишке ашыруунун өзгөчөлүктөрү жана күтүлүүчү натыйжалары каралат.

Полный текст


ФИЛОЛОГИЯ

    Абдыкалыкова А.А., Мамбетова Р.Р.,
КЫРГЫЗ ТИЛ ИЛИМИНИН БАШАТЫ: И. АРАБАЕВ, К. ТЫНЫСТАНОВ, Т. АКТАНОВ
Страницы:489-495      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-489-495

Бул илимий макалада кыргыз тилинин, кыргыз тил илиминин негиздөөчүлөрү, эки доордун куугунтугуна кабылган агартуучулар: биринчи кыргыз “Алиппенин” автору, араб графикасынын негизинде туңгуч кыргыз алфавитин, улуттук алфавиттин уңгусун түзүп, кыргыз жазуу маданиятын калыптандыргандардын бири болгон- Ишеналы Арабай уулу; кыргыз тилинин нормативдик грамматикасын негиздеген, кыргыз тилинин алфавитин, адабий тилин, кыргыз тилинин программасын, орфография, терминдерин түзгөн биринчи “кызыл” профессор - Касым Тыныстан уулу; кыргыз тилин экинчи тил катары окуган башка улуттун өкүлдөрү, орус мектептери, башталгыч класстар жана жогорку окуу жайлары үчүн алгачкы кыргыз тили окуу китептерин жазган, программасын түзгөн - Тойчу Актан уулунун кыргыз тили окуу китептери тууралуу сөз болмокчу. Авторлордун грамматикага тиешелүү теориялык маселелерин териштириши азыркы кыргыз тилинин, кыргыз тил илиминин негизин түзөт.

Алар түзгөн программанынтүшүндүрмөсүндө программа окуучуларга мурун белгисиз маалыматтарды берүү менен катар, өткөн жылдардагы алынган билимдерди бышыктоого, тереңдетүүгө жана жалпылоого арналгандыгы айтылган. Ошону менен катар мугалимге программадагы кайсы материал, кайсы тема кандайча түшүндүрүлүшү керектиги көрсөтүлөт. Ошондой эле адабий тил менен диалектилер, алардын жакындашып келе жатканы; имланын, жалпы басма сөздүн бул жөнүндөгү ролдору, кыргыздын адабий тилинин негизги тамырлары: кыргыздын жандуу речи (элдин жандуу речи), араб-иран тилинин калдыктары жана орус тили менен дагы ошол аркылуу кирип жаткан сөз байлыктары, тилдин таптык мүнөзү, мааниси, жат сөздөрдүн урунуудан чыгып жатканы, жаңы кирген сөздөр, маанисин жаңыга которуп жаткан сөздөр ж.б. тууралуу берилген. 

Полный текст

    Акылбекова Г.Ш.,
"ӨЛҮМ" ЖАНА "ӨМҮР" КОНЦЕПТЕРИНИН КЫРГЫЗ ЛИНГВОМАДАНИЯТЫНЫН ПРОВЕРБИАЛДЫК ТАЛААСЫНДАГЫ ОРДУ
Страницы:496-503      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-496-503

Бул макалада кыргыз лингвомаданиятынын контекстинде "өлүм" жана "өмүр" концепттеринин провербиалдык талаадагы орду изилденет. Кыргыз элинин философиялык дүйнөтаанымы макал-лакаптар аркылуу чагылдырылган, аларда өмүр жана өлүм түшүнүктөрү турмуштун негизги циклдерин билдирет. Кыргыз тилиндеги макал-лакаптар кыргыздардын өмүргө жана өлүмгө карата ишенимдерин, жүрүм-турум нормаларын, маданий жана социалдык баалуулуктарын чагылдырат. Изилдөөнүн максаты — "өмүр" жана "өлүм" түшүнүктөрүнүн макалдар аркылуу кандайча чагылдырылганын түшүндүрүү жана бул түшүнүктөрдүн кыргыздардын лингвомаданий дөөлөттөрүндө ээлеген ордун талдоо. Изилдөөнүн милдеттери — кыргыз тилиндеги макалдар аркылуу "өлүм" жана "өмүр" концепттеринин маанисин ачуу, бул макалдардын лингвокогнитивдик жана лингвомаданий аспекттерин талдоо. Изилдөөнүн актуалдуулугу өмүр жана өлүм сыяктуу универсалдуу түшүнүктөрдүн кыргыз маданиятында кандайча уникалдуу лингвистикалык көрүнүштөр менен берилгенин аныктоо менен шартталат. Макалада өмүр жана өлүмгө байланышкан 10 макал-лакап лингвокогнитивдик жана лингвомаданий ыкмалар менен талданат.

Полный текст

    Ибраимова Д.Т.,
ААЛАМДАШУУ ПРОЦЕССИНДЕ БИЛИМ БЕРҮҮ ШАРТТАРЫ ЖАНА Т. МОЛДОНУН ЧЫГАРМАЛАРЫН КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮККӨ БАГЫТТАП ОКУТУУ
Страницы:504-509      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-504-509

Бул макаладабилим берүүнү маалыматташтыруунун негизги багыттары көрсөтүлдү; окутуу процесинин маалыматташтыруу; маалыматтык маданияттын көндүмдөрүн, билимин жана билгичтиктерин билим берүү стандарттарынын негизинде алуу; маалыматтык инфраструктураны түзүү; илимий изилдөөлөрдү жана башкарууну маалыматташтыруу; заманбап эсептегич-маалыматтык каражаттар менен жабдылышы жөнүндө. Маалыматтык коом социалдык контекстте билимдер коому катары каралып, маалыматтын кайра түзүүчү күчү заманбап глобализациялык-коммуникативдик процесстерде  технологиялардын ийкемдүү  методдордун колдонулушу жөнүндө болду. Ошондой эле компетентүүлүккө багыттап көркөм чыгармаларды  анын ичинен Т.Молдонун чыгармаларын компетентүүлүккө багыттап окутуу тууралуу сөз болот.

Полный текст

    Каныбекова А.К.,
КЫРГЫЗДАРДЫН САНАТ, НАСЫЯТ ЫРЛАРЫНДАГЫ ДҮЙНӨ ТААНУУ ТҮШҮНҮГҮ
Страницы:509-518      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-509-518

Макала кыргыз элинин санат, насыят ырларында дүйнө таануу түшүнүгү кандай чагылдырылгандыгы, жаралыш тарыхы, алар тууралуу кайсы булактарда маалыматтар камтылгандыгынан тарта, кыргыз акындары кандай өнүктүрүп-өстүрүп келгендиктерин талдоого арналган.   

Дүйнөтаануу категориясынын фольклордук чыгармаларда, анын ичинде санат ырларында пайда болушу, калыптанышы жана жаңыланышы маселелери илимий анализге алынат.

Санат, насыяттар акыл айтуу, тарбиялоо милдеттин гана аткарбастан кыргыздардын көп кылымдык жана көп катмарлуу тарыхында көптөгөн кырдаалдарды башынан өткөргөн улуу эл болгондугу, жашоо образы, руханий, материалдык эмес маданияты, ишеними, каада-салты, тили, жашаган территориясы ал мезгилде кандай өзгөчөлүктөргө ээ болгондугу тууралуу мааалыматтарды да билүүгө көмөктөшөрү мисалдар менен такталып берилет.

Теманы тарыхый булактардын жана этнографиялык материалдардын негизинде жанрдын эволюциясын комплекстүү илимий анализдөөгө аракет жасадык. Жанр ХIХ кылымдан башынан тарта акындар чыгармачылыгында кеңири орун алып, жакшы өнүккөн.Бул макалада дал ушул багытта изилдөө жүргүзүлүп, санат, насыят ырларында чагылдырылган ар кыл маселелер, проблемалар салыштырма-типологиялык методологияда изилденип, илимий анализдин кѳмѳгүндѳ ачып берилет.

Полный текст

    Касымбекова Н.Ж.,
АТАЛАР ИНСТИТУТУ ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫК ФЕНОМЕН КАТАРЫ
Страницы:518-524      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-518-524

Макалада жети ата коомдук институтунун улуттук идеологияны, адептик кодексти, социалдык жобону, генеалогиялык эрежени камтып, руханий, коомдук, биологиялык багыттагы олуттуу программаларды аткарганы тууралуу айтылат. Улуу ойдун, улуу насааттын аркасында, улуу осуяттын тарбиясы менен асабасын желбиретип, душманын чөгөлөтүп, мамлекеттүүлүгүн сактап келгендиги, кылымдарды карытып, биздин күндөргө жеткендиги – бул коомдук түзүмдүн руханий милдети болуп саналат. Ал эми ата-баба менен урпактын жана өзүнүн (7+7+1) он беш эселенген жоопкерчилигин эскертип, адамдын адебин, коомдук мамилесин көзөмөлгө алганы, бейадеп иштерден тыйганы – коомдук милдети болуп эсептелет. Куда-сөөк күтүп, кыз берип, уул үйлөнтүүдө анын ата-тегин, тек-жайын сүрүштүргөн катуу салтты карманышкандыгы, жети ата өтмөйүн бир уруудан тарагандарга, туугандарга баш кошууга тыюу салышкандыгы – бул элдин канын тазартуу, дени сак, акыл-эстүү муундун өсүшүнө кам көрүү, эң негизгиси улуттун өзүн-өзү сактап калуу аракети катары бааланат да, биологиялык популяцияны жөнгө салган генеалогиялык милдети болуп саналат.  

Полный текст

    Рысбаев Т...,
ПАТРИОТТУК ЖАНА “МАНАС” ФЕНОМЕНДЕРИ АЗЫРКЫ ПАТРИОТТУК АҢ-СЕЗИМДИ КАЛЫПТАНДЫРУУНУН БУЛАГЫ КАТАРЫ
Страницы:525-530      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-525-530

Макалада патриотизм түшүнүгү, түрлөрү, максаттары философиялык-маданий багытта талданат жана «Манас» эпосунун мисалында мекенчилдиктин мааниси каралат. Автор “Манас” эпосун элдин азыркы дүйнө таанымын калыптандыруунун маанилүү булактарынын бири катары карайт. Эпостун мекен, эркиндик үчүн күрөш, адеп-ахлак принциптери сыяктуу концепциялары көптөгөн изилдөөлөрдүн объектиси болуп, ар дайым актуалдуу деп эсептелинет. Жыйынтыгында патриоттук көйгөйдү жогорку илимий деңгээлде изилдөө зарылдыгы белгиленди.

Полный текст

    Сартбаева Н.Ж.,
ВЕРБАЛЬНЫЕ И НЕВЕРБАЛЬНЫЕ СРЕДСТВА ВОЗДЕЙСТВИЯ В РУССКОМ ПОЛИТИЧЕСКОМ ТЕКСТЕ
Страницы:530-537      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-530-537

В условиях современной информационной среды политические тексты обладают огромным потенциалом воздействия на общественное сознание, формируя представления и убеждения граждан. Актуальность данной темы обусловлена необходимостью глубокого анализа инструментов, используемых в политическом дискурсе для усиления эффекта речевого воздействия, а также для формирования доверия к политикам. Вербальные и невербальные средства в политическом тексте выполняют роль усилителей влияния, сочетание которых усиливает восприятие аудитории и способствует более глубокому запоминанию. Цель исследования заключается в выявлении специфики использования данных средств в русском политическом тексте и оценки их роли в политическом воздействии. Задачи исследования включают анализ различных видов вербальных и невербальных средств, выявление их взаимного влияния, а также оценку эффективности их применения. Настоящая работа поможет расширить представление о риторических и невербальных стратегиях, применяемых в российском политическом дискурсе, и может быть полезна для специалистов в области лингвистики, риторики и политических коммуникаций.

Полный текст

    Сыдыкбаев Ч.М., Касаболотов Ж.А., Мамбетсадыкова А.С.,
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН УЛУТТУК КЫЗЫКЧЫЛЫКТАРЫНДАГЫ КЫРГЫЗ ТИЛИНИН РОЛУ
Страницы:538-549      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-538-549

Бул макалада мамлекеттик тилге байланыштуу көйгөйлөрдүн бир өңүтү талдоого алынат. Атап айтканда Кыргыз Республикасынын улуттук кызыкчылыктарына шайкеш келбеген жагы жөнүндө сөз болот. Орус тилинин расмий статусу ар тараптан кыргыз тилинин өнүгүшүнө тоскоол болуп жаткандыгы айтылат. Мамлекеттик тил толук кандуу өнүгүшү үчүн өлкөдө жашаган бардык улуттар кыргыз тилинде сүйлөшү зарылэкендигине басым жасалат. Бизде орус тилине расмий статус берилгендиктен өлкөдө жашаган баардык улуттар негизинен ошол расмий тилде баарлашып коммуникациялык жактан алар титулдук улуттан алыстап жакындашаа албай жаткандыгы баса белгиленет. Авторлордун мындай көз караштары бир катар диаграмалар, схемалар, таблицалар менен негизделет. Демек, тил саясаты башкача нукта жүрүш керек деген сунуш маанилүү болуп саналат. Макалада мамлекеттик тил саясаты Кыргыз Республикасынын улуттук кызыкчылыктарынын маанилүү багыты экендигине басым жасалат. Себеби ар бир өзүн сыйлаган улут. өзүнүн улуттук иденттүүлүгү үчүн күрөшүүсү зарыл экендиги белгиленет. Эне тилдин орду адамдын инсандык калыптануусунун маанилүү компоненти экендигинде талаш жок. Бирок, дал ушул маселеде кыргыз коому кайдыгерликтикөрсөтүп жатканы айтылат. Мамлекеттин тил саясатындагы сергек мамиле, айрым учурлардагы чечкиндүүлүк, саясий эрктен да көз каранды экендиги жөнунө баса белгиленет.

Полный текст

    Толубаева Ч.Д.,
“МАНАС” ЭПОСУНДАГЫ “КӨКӨТӨЙДҮН АШЫ” ЭПИЗОДУНДАГЫ АДАМДЫК БААЛУУЛУКТАРДЫН ЧАГЫЛДЫРЫЛЫШЫ
Страницы:549-557      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-549-557

“Көкөтөйдүн ашы”  бөлүмү - “Манас” эпосундагы өзөктүү окуяларды камтыган  эң чоң эпизод.  Бул бөлүмдө адам жашоосундагы  рухий баалуулуктар болгон нарк-насилдер, элдин улуулугун даңазалаган, ошондой эле   адам баласынын турмушундагы каада-салттардын маңызын камтыган  орчундуу маселелер чагылдырылгандыгы белгиленет.  Өзгөчө белгилей кетчү маанилүү жагдай эпизоддо  кыргыз элинин маркумга арналган сый тамак болгон аштын мааниси көрсөтүлөт. Аштын негизги мааниси маркумдун урматына арналып кыргыз элинин улуттук оюндары чоң байгелер коюлуу менен өткөрүлөт. Ушул сыяктуу бул “Көкөтөйдүн ашында” дүйнөнүн булуң-бурчунан меймандар келет. Келген меймандарды тосуп алуу менен сый көрсөтүүдө улуттун каада салттары, үрп-адаттары менен кошо кыргыз элинин адам баалуулуктары көрсөтүлөт. Андыктан макалада эпостогу адамдык баалуулуктар жана үрп-адат, каада салттардагы маани чечмелеленет.

Полный текст

    Эгембердиева А.А.,
АБАК ТЕМАСЫ АЯЛ ЗАТЫНЫН ЧЫГАРМАЧЫЛЫГЫНДА ЖЕ ЖЫПАРА АРЫКОВАНЫН “ТОРДОЛГОН АСМАНЫ”
Страницы:557-563      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-557-563

Бул макалада кыргыз адабиятындагы абак темасынын көркөм чагылдырылышына обзор берилип, акын Жыпара Арыкованын “Тордолгон асман” китебиндеги ырлар анализденет. Аталышы символикалуу бул китептин ичиндеги ырлар автордун өзү каарман болуп, жон териси менен сезип, жүрөгүнон өткөргөн абалын чагылдырган ырлардан турат. Ал ырларда жеке адамдын эле эмес, доордун көйгөйү бар. Зили жаман максаттар үчүн адам садага чабылган мамлекеттин кадамын оңдоо мүмкүнбү? Аны кантип ишке ашырууга болот? Канткенде өлкөнүн жараны эркин ойлоп, коркунучу, тоскоолдугу жок жашайт, кантип айтар сөзүн айта алат? Канткенде карапайым калк эркин ойлонуп, эркин дем алат? Кайсыл доор, кайсыл формация адамга мээримдүү болду? Кайсы түрмө адамды тарбиялайт? Кишини түрмөсүз жазалоо мүмкүн эмеспи? Китеп баштан аяк ушул өңдөнгөн суроолорго жооп издейт. Андагы ырлардагы астейдилдикке күмөн салуу мүмкүн эмес. Ал эми жалпы күндөлүктү автордун түрмө турмушуна көбүнчө журналист катары баам салуусу дешке болот. Ж.Арыкованын китеби, эң биринчиден, эгемендүү Кыргызстандын коомдук турмушундагы ак-кара көрүнүштөрдү, нравалык абалды, эркин өлкөнүн түрмөсүндөгү чындыкты көркөм чагылдыргандыгы, экинчиден, жогоруда белгилегендей, аял автор тарабынан жазылгандыгы, үчүнчүдөн, андагы көркөм табылгалары, жана акыркысы, агасына жазган катында Ф.М.Достоевский белгилегендей, китептин авторунун дагы сынбай, “эл ичинде адам бойдон жашап, адам бойдон калгандыгы” менен баалуу.

Полный текст

    Эгембердиева А.А.,
“ЖАМГЫР КАЛСЫН ЭСИМДЕ...” ЖЕ АПТАПТА СЕРГИТКЕН ЭЛЕСТЕР
Страницы:564-575      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-564-575

Бул макалада акын Бактыгүл  Көкөтаеванын поэтикалык изденүүлөрү, анын ичинде жамгыр темасындагы ырлары жалпы кыргыз адабиятынын контекстинде каралып, аталган теманын башка акындардын чыгармачылыгындагы ачылышына дагы обзор берилет. Б.Көкөтаеванын ырларындагы өзгөчөлүктөр белгиленет.

Жамгыр темасы – поэзияда биротоло орун-очок алып калган тема. Бул бардык элдердин адабиятындагы көрүнүш. А бирок бүткүл өмүр тагдыры, жашоосу жан-жаратылыш менен бекем байланышта болгон кыргыз элинде табияттын бардык көрүнүштөрү өз алдынча ырга салынган, ар кайсы акындарда ар башкача вариацияланган. Айталы, аккан суу. Аны Жеңижок өзүнчө, Барпы өзүнчө ж.б. ырдашат. Ошол сыяктуу эле жамгырдын образы дагы кыргыз акындары тарабынын ар түрдүүчө сүрөттөлүп, ар башка көркөмдүктө иштелген. Көп акындарда бул мурда-кийин кайрылган жөн салды тема болсо, Бактыгүл Көкөтаеванын жалпы поэзиясында анын өзөгүн түзүп турган көрүнүш катары. Ал жашоодогу бардык нерселерге жамгырдын призмасынан көз чаптырат. Макаланын акындын башка темадагы ырлары тууралуу да сөз болот.

Полный текст

    Дунканаев А.Т., Осмонова А.С.,
Ч. АЙТМАТОВДУН “ЖАМИЙЛА” ПОВЕСТИНДЕГИ ӨТМӨ МААНИЛҮҮ СӨЗ ЖАНА СӨЗ АЙКАШТАРЫНЫН КОЛДОНУЛУУ БӨТӨНЧӨЛҮКТӨРҮ
Страницы:837-843      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-837-843

Бул макалада Ч. Айтматовдун “Жамийла” повестинин тилин лингво-стилистикалык аспектиде өтмө маанидеги сөз жана сөз айкаштарынын колдонулуш өзгөчөлүктөрүнө  талдоо жүргүзүлдү.

            Кыргыз элинин белгилүү жазуучусу Ч. Айтматов бир канча чыгармаларды жаратып, аны көптөгөн окурмандарга тартуулап, жалпы журтка таанымад болгон залкар талант. Анын чыгармалары өзүнүн көтөргөн проблемаларынын актуалдуулугу, көркөмдүк - эстетикалык сапатынын жогорулугу менен жалаң гана кыргыз адабиятына гана эмес дүйнөлүк адабиятка да өз таасирин тийгизип келүүдө. Ч.Айтматовдун чыгармаларын ар тараптуу изилдөө бүгүнкү күндүн актуалдуу маселесине айланды.

            Жазуучунун чыгармаларынын тилин лингиво-стилистикалык аспектиде изилдөөнү максат кылып алдык.  Чыгарманын негизинде жыйналган көркөм сөз каражаттарынын ичинен өтмө маанидеги сөздөрдүн бир топ кеңири колдонгондугун көрүүгө болот.

            “Көптөн кубултуп, миң кыл кубултууга болот” [1]. Сөздүн түз маанисинин көркөм чыгармада кубултуу менен башка маани-маңызды жаратуу жазуучунун дареметине таандык болот. Бул пикирге толук кошулууга болот. Ч.Айтматовдун чыгармаларындагы номинативдик маанидеги сөздөрдүн ар түрдүү мааниге өткөрүлүп колдонулушу чыгармалардын көркөмдүүлүгүн, таасирдүүлүгүн арттырып турат.

Полный текст


ТЕОЛОГИЯ

    Абдукадыр кызы Б...,
АХЛУ РОИ ЖАНА АХЛУ ХАДИСТИН НЕГИЗГИ АЙЫРМАЧЫЛЫКТАРЫ
Страницы:398-408      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-398-408

Бул макалада, Ахлу рои жана Ахлу хадис сөздөрүнүн аныктамалары жана алар кимдер экендиги тууралуу, ошондой эле алардын айырмачылыктары жана туурасы кайсыл экендиги баяндалат. Анткени, алардын айырмачылыктарын жана туурасын билүү фыкх илимин түшүнүүгө жардам берет. Себеби, ал эки мектептин айырмасын билбегендиги үчүн, кее бирки руханий оорусу бар адамдар Ханафий мазхабындагы көптөгөн маселелерден шектенип келишкен. Ал эми, Ахлу Рои жана Ахлу хадис  түшүнүктөрүн билүү, мазхабты бекемдөөгө жардам берет. 

Полный текст

    Абдулхади Эль-Мунги Л.А.,
ШАРИАТСКИЕ УСЛОВИЯ ДЛЯ ЗАКЛЮЧЕНИЯ БРАКА В ИСЛАМЕ
Страницы:408-417      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-408-417

В статье поясняется, что Ислам устанавливает определенные условия для заключения брака, которые способствуют достижению целей брака и обеспечению стабильности семьи. Эти условия заключаются в следующем: брак должен быть заключен между мужчиной и женщиной; оба партнера должны дать согласие на брак; брак не должен быть ограничен определенным сроком; ни один из супругов не должен быть запрещен другому категорическим запретом, будь то временный или постоянный; должны быть свидетели при заключении брака; если женщина - мусульманка, мужчина также должен быть мусульманином; женщина не должна быть многобожницей, не верящей ни в одну из небесных религий; если женщина разведена или овдовела, она должна закончить период идды.

Полный текст

    Иминов А.Ж.,
КЫРГЫЗСТАНДА ДИНИЙ КЫРДААЛДЫ КОНТРОЛДООНУН МЫЙЗАМДЫК НЕГИЗДЕМЕСИ
Страницы:417-424      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-417-424

Макалада диний чөйрөнү контролдоонун негизги механизми катары мыйзамдык жана конституциялык негиздер тууралуу маалымат берилет. Ар бир өлкө өзүнүн жарандарынын коопсуздугун сактоо аракети ичинде болот. Динге болгон муктаждыкта канааттандыруу, колдоо жана коргоо максатында болсо ар кандай мыйзам иштеп чыгат жана ошол мыйзам аркылуу абалды контролдоого аракет жасайт. Мындай аракеттер Кыргыз Республикасында да калыпка түшкөн жана бүгүнкү күндө макалада каралган материалдарда белгиленген принциптердин алкагында аткарылат. 

Полный текст

    Иминов А.Ж.,
КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ДИНИЙ КЫРДААЛ, КӨП ТҮРДҮҮЛҮК ПРИНЦИБИ
Страницы:425-432      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-425-432

Көп түрдүүлүк, чындыгында, демократиялык талаш-тартыштардан көз карандысыз, социалдык жана саясий теориянын калыптанган концепцияларынын бири. Бул чөйрөдө көп түрдүүлүк башкача айтканда плюрализм фактылык реалдуулуктун жана ченемдик коомдук-саясий сунуштун аты катары чыгып, ал эки аспектиде өзүнчө коомдук илимдердин изилдөө предмети болуп саналат. Ошентип, плюрализм бул контекстте эки башка мааниге ээ, бири сыпаттоо-аналитикалык жана экинчиси нормативдик. Сүрөттөөчү-аналитикалык концепция катары плюрализм заманбап коомдордун түзүлүшүн сүрөттөө үчүн колдонулган түшүнүк. Кыргыз Республикасында көп конфессионалдуу коом калыптанган. Кыргызстандын жарандары  динге  мамиледе  ар  түрдүү  ынанымдарды  карманышат. Өлкө жарандарынын көпчүлүк бөлүгү анын аймагында көп кылымдан бери тарыхый жактан  бекемделип,  кыргыз  мамлекеттүүлүгүнүн  түзүлүшүндө белгилүү тарыхый ролду ойногон динди тутушат. Макалада Кыргызстандагы учурдагы диний кырдаал талдоого алынат жана көйгөйлөр тууралуу маалымат берилет.

Полный текст


ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА

    Алымбаев А.Т., Бапа к.А., Мурзаев Т...,
КИЧИНЕ ПАРАМЕТРДИ КАРМАГАН ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫК ТЕӉДЕМЕЛЕРДИН СИСТЕМАСЫ ҮЧҮН ЧЕКТИК МАСЕЛЕНИН ЧЫГАРЫЛЫШЫНЫН КИЧИНЕ ПАРАМЕТРГЕ КАРАТА АСИМПТОТИКАЛЫК КАТАРГА АЖЫРАЛЫШЫ
Страницы:432-439      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-432-439

Чектик маселелер дифференциалдык теӊдемелердин жалпы теориясынын маанилүү разделдеринин бири болуп, илим жана техниканын көптөгөн маселелерин изилдөөдө кездешет. Чектик маселе Коши маселесинен айырмаланып, дифференциалдык теӊдеменин чыгарылышы, чектик шартты жалгыз чекитте эмес, чектик шарттын бир канча чекиттеги маанилерин канагаттандырышы керек. Азыркы мезгилде чектик маселелердин чыгарылыштарын тургузуунун сандык, аналитикалык, сан-аналитикалык жана асимптотикалык ыкмалары иштелип, кеӊири колдонула баштады. Мындай ыкмалардын бири, А.Пуанкаре тарабынан иштелип чыккан кичине параметр методу жана анын ар түрдүү модификацияларын атасак болот.

            Кичине параметрлер ыкмасы, кичине параметрди кармаган дифференциалдык жана интегро-дифференциалдык теӊдемелер үчүн Коши жана чектик маселелеринин чыгарылыштарын изилдөөдөгү эффективдүү ыкмалардын бири.

            Макалада кичине параметрди кармаган дифференциалдык теӊдемелердин системасы үчүн чектик маселенин асимптотикалык чыгарылышын, чектик маселени интегралдык теӊдемелердин системасына келтирүү жолу менен тургузулат. Интегралдык теӊдеменин асимптотикалык чыгарылышы кичине параметрдин даражасына карата түзүлгөн катар түрүндө изделет. Так жана асимптотикалык чыгарылыштардын ортосундагы айырманын өлчөмүнүн чоӊдугу аныкталат.

Полный текст

    Алымбаев А.Т., Көчөрбаева Б.Э., Шекербекова Г.Б., Сыдыкова Р.А., Р.А.,
ҮЧҮНЧҮ ТАРТИПТЕГИ ТУРАКТУУ КОЭФФИЦИЕНТТҮҮ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫК ТЕҢДЕМЕЛЕРДИН СИСТЕМАСЫ ҮЧҮН ЧЕКТИК МАСЕЛЕНИН ЧЫГАРЫЛЫШЫ
Страницы:439-445      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-439-445

Чектик маселелер илим жана техниканын көптөгөн маселелерин изилдөөдө кездешет. Азыркы учурда дифференциалдык теңдемелердин жалпы теориясында чектик маселелер орчунду орунду ээлеп, колдонмо математиканын тез өнүгүүчү разделдеринин бири болуп калды. Чектик маселелердин кеңири жана терең изилденген маселелеринин бири, мезгилдүү чектик маселелер. Мезгилдик чектик маселелердин математикалык моделдери термелүү кыймылын мүнөздөчүү кубулуштарды изилдөөдө кездешип, термелүү кыймылынын теориясын түзөт. Азыркы учурда дифференциялдык теңдемелердин мезгилдик чыгырылыштарынын теорисынын жалпы маселелерине жана ал чыгарылышты тургузуунун аналитикалык, асинтопикалык, сандык жана сапаттык ыкмаларын чагылдырган көптөгөн макала жана адабияттар көп.

Макалада үчүнчү тартиптеги турактуу коэффициенттүү дифференциялдык теңдемелердин системасы үчүн чектик маселе каралып, анын чыгрылышын тургузуу маселени ишке ашырылды. Чектик маселенин, мезгилдик чектик маселеден айырмасы анын чыгарылышынын  аналитикалык түрдө сан огуна жайылтууга мүмкүн болбостугу эсептелет... Бул макалада турактуу  коэффициенттүү үчүнчү тартиптеги теңдеменин алтынчы даражадагы алгебралык теңдемеге келтирилген “мүнөздөчүү” теңдемелеринин тамырлары аркылуу жалпы чыгарылышы түзүлүп, чектик шартты канагантандырган жекече чыгарылышын бөлүп алуу маселеси каралды. Жекече чыгарылыш Кланердин эрежесинин негизинде табылып, алтынчы тартиптеги сызыктуу алгебралык теңдемелердин системасын тургузуу маселесине келтирилип көрсөтүлдү. Чектик маселенин так жана жакындаштырылган чыгарылыштарынын айырмасы аныкталды.

Полный текст

    Кутанов А..., Жолдошбек к.А.,
БИРИНЧИ ТАРТИПТЕГИ ЖѲНѲКѲЙ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫК ТЕҢДЕМЕЛЕРДИ ЖАКЫНДАШТЫРЫП ЧЫГАРУУ
Страницы:446-452      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-446-452

Бул макалада биринчи тартиптеги жѳнѳкѳй дифференциалдык теңдемелерди жакындаштырып чыгаруу ыкмалары каралат. Дифференциалдык теңдемелерди чыгарууда аналитикалык ыкмалар ар дайым мүмкүн боло бербегендиктен, жакындаштыруу методдорунун мааниси чоң. Жакындаштырып чыгаруу методдору илимий жана инженердик эсептөөлөрдө колдонулган натыйжалуу курал болуп саналат. Макалада белгилүү жакындаштыруу ыкмалары, мисалы, Эйлердин ыкмасы, Рунге-Кутта методдору жана алардын өркүндөтүлгөн варианттары талданып, ар биринин өзгөчөлүктөрү, артыкчылыктары жана чектөөлөрү белгиленет. Ошондой эле, ар бир метод үчүн колдонуу чөйрөлөрү, натыйжалуулук критерийлери жана эсептик катага таасир этүүчү факторлор талкууланат. Изилдөө математикалык жана инженердик эсептөөлөр менен алектенген студенттер жана изилдөөчүлөр үчүн пайдалуу маалыматтарды берет. Натыйжада, ар кандай жакындаштыруу методдорунун практикалык мааниси жана алардын конкреттүү колдонулуштары көрсөтүлөт. Макаланын жыйынтыктары жакындаштыруу ыкмаларын колдонууда туура метод тандоонун маанилүүлүгүн белгилейт жана ар бир ыкманын натыйжалуулугу кандай шарттарда жогору болоорун көрсөтөт. Мындан тышкары, теория жана практиканы туташтыруучу учурларды талкуулоодо, окурмандарга дифференциалдык теңдемелерди чыгарууда колдонулуучу методдордун кеңири спектри менен тааныштырат. Бул изилдөө дифференциалдык теңдемелерди жакындаштыруу ыкмаларын тереңирээк түшүнүүгө, алардын практикалык колдонулуштарын көрсөтүүгө жана келечектеги изилдөөлөр үчүн пайдалуу жолдорду ачууга жардам берет.

Полный текст

    Кутанов А..., Ермекова А.Е., Мирланбекова Ж.М.,
МЕТОДЫ ПРИВЕДЕНИЯ НЕРАВЕНСТВ К РАВЕНСТВАМ ПРИ РЕШЕНИИ ЗАДАЧ ЛИНЕЙНОГО ПРОГРАММИРОВАНИЯ
Страницы:453-460      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-453-460

В статье исследуется система линейных неравенств, которая является ключевым элементом линейной алгебры и применяется в решении задач линейного программирования. Показано, что любую систему линейных неравенств можно преобразовать в систему линейных уравнений с дополнительными неотрицательными переменными, что позволяет эффективно искать решения. Для каждого решения системы неравенств существует соответствующее решение системы уравнений, где дополнительные переменные удовлетворяют неравенствам типа . В работе также рассматриваются геометрические интерпретации решений: точки многогранника решений системы неравенств и расстояния от этих точек до гиперплоскостей. Приведены примеры, которые показывают, как решение системы линейных уравнений связано с решением исходной системы неравенств. Этот подход позволяет свести задачу линейного программирования к задаче нахождения неотрицательных решений системы линейных уравнений, что существенно упрощает процесс поиска оптимальных решений.

Вывод системы линейных неравенств подробно иллюстрируется примерами. В этой работе покажем, что всякому решению системы неравенств соответствует определенноерешение  системы линейных алгебраических уравнений, причем дополнительные неизвестные удовлетворяют условию  Важным аспектом является использование симплекс-метода для нахождения решений задач линейного программирования, где система линейных неравенств сводится к задаче линейных уравнений.

Полный текст

    Ногаев М.А., Мукамбетова Н.Т.,
ФИЗИКА САБАГЫНДА ЖАГЫМДУУ БИЛИМ ЧƟЙРƟСYН ТYЗYY ЖАНА ОКУУЧУЛАРДЫН ОКУУГА БОЛГОН КЫЗЫГУУСУН КYЧƟТYY
Страницы:460-466      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-460-466

Бул макалада мугалим мотивацияны калыптандырууда психологиялык комфорт, мугалим менен окуучулардын ортосундагы сый-урмат жана ишеним деңгээли чоң роль ойноруун жана  физикалык чөйрө: ыңгайлуу класс, окуу материалдарынын жеткиликтүүлүгү жана заманбап техникалык жабдуулар жагымдуу атмосфераны түзүш керектигин баса белгилеп көрсөткөн. Мугалим мындай чөйрөнү түзүү менен окуучуларынын билим жолунда колдоо көрсөтүп, ырахаттанып окуусуна жардам берет. Мектептерде эмоционалдык жактан ыңгайлуу билим берүү чөйрөсүн түзүү окуучулардын окууга болгон кызыгуусун өнүктүрүүнүн натыйжалуулугуна түздөн-түз таасирин тийгизерин көрсөткөн. Окуучуларды физика предметине кызыктыруу үчүн, алдын ала ар кандай оюндарды уюштуруп туруу, Окуучуларды кызыктыруучу формаларды жана методдорду тандап сабак өтүү жана окуучулардын активдүүлүгүнө жана пасивдүүлүгүнө көңүл буруу өзгөчө маанилүү экендигин да мугалим үчүн маанилүү экендигин айткан.

Полный текст

    Эгамбердиева А.А., Кочорова А.К., Кожоназарова Г.З., Келдибекова А.Т., А.Т.,
ВИЗУАЛИЗАЦИЯ СЛОЖНЫХ ПРОЦЕССОВ НА ОСНОВЕ МАТЕМАТИЧЕСКОГО ИССЛЕДОВАНИЯ: НОВЫЕ ПОДХОДЫ И ИНСТРУМЕНТЫ
Страницы:473-481      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-473-481

В данной статье рассматриваются современные подходы и инструменты для визуализации сложных процессов, основанных на математических исследованиях. Визуализация играет ключевую роль в понимании и интерпретации математических моделей в таких областях, как физика, биология, экология, экономика и медицина. Приведены примеры применения математических моделей для прогнозирования и визуализации процессов в реальном времени. Также анализируются современные инструменты визуализации, такие как 3D-моделирование, интерактивные графики и методы работы с большими данными. Подчеркивается важность визуализации для интерпретации сложных данных и принятия обоснованных решений в различных научных и технических сферах. Использование этих технологий способствует более глубокому анализу и улучшает взаимодействие между учеными и практиками. Таким образом, статья подчеркивает необходимость интеграции визуализации в образовательные и исследовательские процессы для повышения их эффективности.

Полный текст

    Эгамбердиева А.А., Нааматова Э.Б., Суеркулова Д.Н., Мелис к.С., к.С.,
АДАПТИВНЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ И МАТЕМАТИЧЕСКИЕ МОДЕЛИ: СОВРЕМЕННЫЕ ПОДХОДЫ И ПЕРСПЕКТИВЫ
Страницы:481-489      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-481-489

В статье рассмотрены современные подходы и перспективы развития адаптивных методов обучения в контексте применения математических моделей. Обсуждается эволюция образовательных моделей от ремесленной до постиндустриальной, а также значительная роль адаптивных систем, основанных на искусственном интеллекте и больших данных. Представлены ключевые математические модели, такие как байесовские сети, скрытые марковские процессы, регрессионные методы и методы кластеризации, которые способствуют повышению эффективности обучения и персонализации учебного процесса. Особое внимание уделяется практическим примерам реализации таких систем, а также их влиянию на мотивацию и успеваемость учащихся, что подчеркивает важность внедрения инновационных технологий в образование. В заключение обсуждаются вызовы и возможности, связанные с интеграцией адаптивного обучения в традиционные образовательные практики, включая необходимые ресурсы и поддержку со стороны образовательных учреждений и преподавателей. Также подчеркивается необходимость постоянного мониторинга и оценки эффективности адаптивных систем для достижения наилучших результатов в обучении.

Полный текст

    Эсенканова А.К., Омурзакова Ч.Н.,
САНАРИПТИК БИЛИМ БЕРҮҮГӨ МАТЕМАТИКАЛЫК МОДЕЛДЕРДИН РОЛУ
Страницы:467-473      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-467-473

Бул макалада санариптик билим берүү системасында математикалык моделдердин актуалдуулугу каралат. Математикалык моделдер билим берүү процессин оптималдаштыруу, жеке окутуу пландарын түзүү жана окуучулардын жетишкендиктерин божомолдоо үчүн кеңири колдонулат. Санариптик билим берүү платформаларынын жардамы менен билим берүүнүн глобалдык масштабда жеткиликтүүлүгүн арттырууда. Математикалы моделдер окуу процессин башкаруу жана анализдөө боюнча маанилүү роль ойнойт. Алардыкн колдонулушу билим берүү процессин эффективдүүрөөк кылып, окутуу методикаларын жана программаларын жакшыртууга шарт түзөт. Ошондой эле билим алуучулардын өнүгүшүн жана жетишкендиктерин жакшыртууга көмөктөшөт.

Ар бир студенттин өзгөчөлүктөрүн эске алуу үчүн индивидуалдашкан окутуу пландары түзүлөт. Натыйжалуулукту жогорулатуу, окуу материалдарынын эффективдүү тандалышы, ошондой эле билим берүүнүн жеткиликтүүлүгүн камсыздоо максатында математикалык моделдердин жана санариптик инструменттердин колдонулушу актуалдуу болуп саналат. 

Полный текст


ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ

    Насирдинова Г.К., Сатывалдиев А..., Кулумбаев Т.К., Бактыяр к.Н., к.Н.,
ПОЛУЧЕНИЕ КОЛЛОИДНОГО РАСТВОРА НАНОЧАСТИЦ СИСТЕМЫ Au-Cu МЕТОДОМ ЭЛЕКТРОИСКРОВОГО ДИСПЕРГИРОВАНИЯ
Страницы:575-581      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-575-581

Методом спектрофотометрии установлено, что при электроискровом диспергировании  сплава Au(Cu), состоящего из 50% (масс.) золота и 50% (масс.) меди, в растворах поверхностно-активных веществ    происходит образование коллоидных растворов наночастиц  твердого раствора  на основе золота. Поэтому коллоидные растворы характеризуются полосой поверхностного плазмонного резонанса, характерной для наночастиц золота с максимумами поглощения электромагнитного излучения при длинах волн  520-525 нм. Устойчивость  коллоидных растворов наночастиц сплава системы Au-Cu зависит от природы поверхностно-активного вещества, используемого в качестве стабилизатора наночастиц.  Интенсивности полос  поверхностного плазмонного резонансаколлоидных растворов наночастиц системы Au-Cu уменьшается с течением времени.   Уменьшение оптической плотности коллоидного раствора наночастиц сплава Au(Cu), полученного  в растворе бромидгексадецилтриметиламмония на 0,25 и 0,38 раза  меньше по сравнению с уменьшением  оптической плотности коллоидного раствора наночастиц сплава Au(Cu), полученного  в растворе додецилсульфата аммония.

Полный текст

    Сагындыков Ж..., Калысбекова А.К.,
СИЛИКАТТЫК ӨНӨР ЖАЙЛАР ЖАНА АНЫ ОКУТУУНУН ИННОВАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
Страницы:582-589      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-582-589

Бул статьяда кыскача силикаттык өнөр жайлар, силикаттарды өндүрүүдөгү чийки заттар алынышы  жана аны окутуунун инновациялык технологиялары каралган.Анимациялык программалар Flash программасындажазылган. Adobe Flash Professional программасында реакторлор жүргөн физикалык жана химиялык процесстердин моделдерин цифралык окуу куралдар, виртуалдык тажрыйбалар түзүлөт. Видео анимациялык программаларды заттарга колдонгондо, алардын өлчөмдөру 100 миллиард  эсе чоңойтулуп алынат. Сабакты өтүүдө, мугалим интер активдүү доска аркалуу тандалган алынган видео сабактар менен кошо автордук видео сабактар көрсөтөт.

Бул макалада АЙНЕК  өндүрүү темасы боюнча видео сабактарды колдонуп сабак өтүүнүн жолдору каралды. “Айнек өндүрүү” темасы биринчи жолу биздин мамлекетте 9-класста окутулат.

Ошондуктан, “Айнек өндүрүү” темасы боюнча окуучуларга турмуштан алынган жана белгилүү болгон маалыматтардын негизинде кандай окуутуу зарыл деген суроо туулат. “Айнек” химиялык затбы, куймабы же металлбы? Айнектин турмуш тиричиликте, химияда же технологияларда, өнөр жайда же курулушта кандай мааниси бар? Айнектин  менен түстүү айнектин айырмалары каралат.

Полный текст


ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ

    Ниязбеков Т.К., Орозбакова М.С., Беркуталиева Д.М.,
ИНТЕРНЕТ ОКУУ ҮЧҮН ПЛАТФОРМА
Страницы:60-67      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-60-67

Макала билим берүү тармагында интернетти колдонууга арналган. Азыр абдан тез өнүгүп, өсүп жатат.Интернетте билим берүү кызматтарынын рыногу, ошондой эле акыркы Интернет-компьютер системаларына негизделген тренингтер да болот. Бүткүл дүйнө билим берүүнүн дистанттык формасына өтүп жатат, муну университеттердин санынын өсүшүнөн көрүүгө да болот акыркы маалыматтык технологиялар боюнча окутууну камсыз кылуу. Албетте,интернет булактар билим беруу тармагына берген мүмкүнчүлүктөрунун негизинде, кемчиликтерди табууга мүмкүндүктөр да бар. Интернет билим берүү тармагында чоң өзгөрүүгө алып келе алат. Билим берүү тармагында интернетти колдонуунун оң жана терс жактары ошондой эле, билим берүүдө маалыматтык технологияларды колдонуу процесси каралат. Онлайн окутуу эмне үчүн ушундай популярдыктуу жаратууда. Кайсы платформалар үчүн эң ылайыктуу деген сыяктуу суроолорду изилдөөгө өзгөчө көңүл бурабыз онлайн окутуу жана эмне үчүн. Ар бир популярдуу платформанын артыкчылыктарын жана кемчиликтерин сүрөттөп көрөлү.

Полный текст

    Садырова М.Р., Смайылбек кызы Ч..., Барганалиева Ж.К., Файзуллаев Д.Н., Эркинбекова Д.Н.,
СОЗДАНИЕ АНИМАЦИИ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ПРОГРАММЫ MOHO
Страницы:67-73      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-67-73

Статья посвящена изучению процесса создания анимации с использованием программы Moho, известной своими инструментами для 2D-анимации. В работе рассматриваются основные возможности программы, включая её интерфейс, инструменты для рисования, функциональные возможности и преимущества в создании анимационных проектов. Особое внимание уделено техникам рисования, анимации персонажей и эффектов с применением слоёв, скелетной анимации и автоматических механизмов для упрощения процессов. Также в статье рассматриваются этапы разработки анимационного видео, от концептуализации и подготовки сценария до финального рендеринга. Анализируя этапы создания анимации — от разработки концепции до постобработки —, статья подчеркивает гибкость и функциональность программы Moho, делая акцент на его применении в различных областях, таких как индустрия развлечений, реклама и образование. В заключение обсуждаются возможности программы Moho для профессионалов и любителей, а также её роль в современном анимационном производстве.

Полный текст

    Сейтказиева Н.С., Орозбакова М.С., Джангазиева С.Д.,
ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫН ӨНҮКТҮРҮҮНҮН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
Страницы:74-85      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-74-85

Бул макалада жасалма интеллекттин технологияларын жана ыкмаларын өнүктүрүүнүн азыркы этабынын өзгөчөлүктөрүн ачып берет, аларды ишке ашыруу жогорку технологиялуу ишканалардын өндүрүштүк ишмердигинин натыйжалуулугун жогорулатууга мүмкүндүк берет. Жасалма интеллект түшүнүгүнүн заманбап интерпретациясы берилген жана анын технологияларын колдонуунун келечектүү багыттары көрсөтүлгөн. Эл чарбасынын ар турдуу тармактарынын ишканаларында жогорку технологиялык продукцияны чыгаруу учун аларды практикалык колдонуунун багыттары аныкталды. Жогорку технологиялуу ишканалардын өндүрүштүк ишмердүүлүгүн башкарууда машиналык окутуу жана когнитивдик эсептөө сыяктуу негизги жасалма интеллект технологияларын практикалык колдонуунун маңызы жана артыкчылыктары көрсөтүлгөн. Негизги жана башка жасалма интеллект технологияларын колдонуудагы программалык камсыздоого интеграциялоону камсыз кылган бир катар алгоритмдер каралууда, бул жогорку технологиялык продуктылар үчүн өндүрүштү башкаруу системаларын колдонуучулардын талаптарына жана керектөөлөрүнө ийкемдүү тууралоого мүмкүндүк берет.

Полный текст

    Султанакунова А.О., Жолборсова А.Ж., Кыялбек у.Б.,
ГРАФИКА ЖАНА ДИЗАЙНДА МААЛЫМАТТЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КОЛДОНУУ
Страницы:85-91      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-85-91

Графика жана дизайнда маалыматтык технологияларды колдонуу бүгүнкү күндө ар дайым өсүп келе жаткан тармак болуп саналат. Анткени, бул технологиялар дизайнерлердин ишин жеңилдетип, креативдүү идеяларын ишке ашырууга мүмкүндүк берет. Мисалы, графикалык программалар менен иштөө, 3D моделдөөнүн жана анимациянын алдыңкы методдору, дизайнерлерге уникалдуу визуалдык иштерди жаратууга жардам берет.

Ошондой эле, маалыматтык технологиялар дизайн процессинде өнүгүү менен жанаша, интерактивдүү платформалар жана визуалдык коммуникация инструменттеринин пайда болушуна себепкер болду. Веб-дизайн, мобилдик колдонмолор жана социалдык медиа аркылуу жоюлган чектөөлөрдү эске алганда, дизайнерлер аудитория менен түздөн-түз байланышып, алардын керектөөлөрүнө ылайыкташтырылган продуктыларды сунуштай алышат.Технологиянын өнүгүшү графика жана дизайн тармагында эң алдыңкы тренддерди пайда кылууда. Иштеп чыгуу процессиндеги автоматташтырылган системалар, маалыматтарды анализдөө жана машиналык үйрөтүү дизайнерлерге эффективдүүлүктү жана чыгармачылыкты көтөрүүгө мүмкүнчүлүк берет.

Полный текст

    Султанбаева Г.С., Беркуталиева Д.М., Канин Д..., Бердиматов Ч.К., Ч.К.,
ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТТИН МЕДИЦИНАДАГЫ ОРДУ
Страницы:92-99      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-92-99

Бул макалада дүйнөнү өз кучагына алып келе жаткан жана өтө тездик менен өнүгүп жаткан жасалма интеллекттин медицинада жана саламаттыкты сактоодо орду жана жасалма интеллектти колдонуу мүмкүнчүлүктөрү каралды. Информатика жана информатикадагы акыркы жетишкендиктердин аркасында жасалма интеллект (ЖИ) тез арада заманбап саламаттыкты сактоонун ажырагыс бөлүгүнө айланууда. Жасалма интеллектти колдонуунун ар кандай аспектилерин, мисалы, ооруларды диагностикалоо, алардын өнүгүшүн болжолдоо, оптималдуу дарылоону тандоо, медициналык маалыматтарды талдоо жана башка көптөгөн нерселер айтылган.ЖИнин медицинада колдонулуп жаткан көптөгөн артыкчылыктары,өнүгүүлөрү гана эмес кемчиликтери жасалма интеллектти колдонуудагы тобокелдиктер макалада каралган.

Полный текст

    Тултуков Б.Т., Токтогулова Г.А., Убайдылдаева Ж.А.,
ПРОФЕССИОНАЛДЫК ИШТЕРДЕ ИНФОРМАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯНЫН ОКУТУУНУН АЗЫРКЫ ЖОЛДОРУ ЖАНА СТРУКТУРАЛАРЫ
Страницы:99-108      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-99-108

Макалада жогорку жана орто кесиптик билим берүүнүн контекстинде кесиптик ишмердүүлүктөгү маалыматтык технологиялардын (IT) ролу каралат. Билим берүү процессинде ИТти колдонуу ийгиликтүү профессионалдык карьера үчүн зарыл болгон негизги компетенцияларды өнүктүрүүгө көмөктөшөт деп күтүлүүдө. Билим берүү процессине санариптик инструменттерди киргизүүгө өзгөчө көңүл бурулууда, бул билим берүүнүн сапатын жогорулатууга гана эмес, студенттерди эмгек рыногунун заманбап талаптарына даярдоого мүмкүндүк берет. Макалада заманбап маалыматка жетүүнү камсыз кылган жана өз алдынча иштөө көндүмдөрүн өстүрүүчү дистанттык окутуу системалары, виртуалдык лабораториялар жана билим берүү платформалары сыяктуу маалыматтык технологиялардын ар кандай түрлөрү талданат. Ошондой эле билим берүү программаларына IT интеграциялоонун көйгөйлөрү жана перспективалары, ошондой эле мындай технологиялардын кесиптик компетенцияларды өнүктүрүүгө тийгизген таасири изилденген. Жүргүзүлгөн иштердин жыйынтыгы көрсөткөндөй, IT технологияларын эффективдүү колдонуу билим берүүнүн сапатын жогорулатууга жана бүтүрүүчүлөрдүн эмгек рыногунда атаандаштыкка жөндөмдүүлүгүн камсыздоого жардам берет.

Полный текст

    Турдакунова А.С., Турумбекова А.Т., Темирбекова Б.Ө.,
НЕЙРО ТАРМАКТАРДЫН БҮГҮНКҮ КҮНДӨ КОЛДОНУУ ЖАНА ӨНҮГҮҮ ПЕРСПЕКТИВАЛАРЫ
Страницы:108-115      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-108-115

Макалада азыркы  учурдагы нейрондук тармактардын  ​​өнүгүү багыттары талкууланып,   кайда колдонулушу жөнүндө жазылган. Нейрондук тармактардын  келечекте ача турган мүмкүнчүлүктөрү да каралат. Бүгүнкү күндө жасалма интеллект  жашообузду жана көптөгөн көйгөйлөрдү чечүүгө жардам берет. Жасалма интеллекттин эң келечектүү багыттарынын бири нейрон тармактары, келечекти илимий фантастикалык фильмдерден жакындатуу болуп саналат. Азыртадан эле алар бизнесте, айрыкча маркетинг ишинде жигердүү жана коопсуздук, көңүл ачуу жана башка тармактарда колдонулат. Бардык эң алдыңкы компаниялар, мисалы, Microsoft жана Google, бул чөйрөдө изилдөө менен алектенет, бул дээрлик күн сайын бул чөйрөдө жаңы ачылыштардын пайда болушуна өбөлгө түзөт. Жасалма нейрон тармактары биологиялык принцибинде курулган, албетте, алар илимдин аймагында иштеп, көп байланыштар менен жөнөкөй жараяндардын эбегейсиз саны көп.

Адамдын мээси сыяктуу эле, бул тармактар ​​үйрөнүүгө жөндөмдүү. Жасалма нейрон тармактары үчүн үйрөнүү процессти билдирет:тармак архитектура орнотуулары (нейрондордун ортосундагы байланыш түзүмү) жана синаптикалык байланыштардын салмактары (сигналдарга таасир этүүчү коэффициенттер)көйгөйдү натыйжалуу чечүү үчүн.

Полный текст

    Тыналиева Ч.Т., Сейтказиева Н.С., Мурзабекова А.Т.,
ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТТИ КОЛДОНУУ МЕНЕН STEM ДИСЦИПЛИНАЛАРЫН ОКУТУУ: ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТ КАНДАЙЧА ИЛИМ, ТЕХНОЛОГИЯ, ИНЖЕНЕРДИК ЖАНА МАТЕМАТИКА САБАКТАРЫНДА ЖАРДАМ БЕРЕТ
Страницы:115-130      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-115-130

Бул макалада жасалма интеллекттин (AI) STEM дисциплиналарындагы (илим, технология, инженерия жана математика) үйрөнүүгө тийгизген таасири каралат. Жекелештирилген окутуу, интерактивдүү репетиторлор жана процесстерди автоматташтыруу сыяктуу негизги аспектилер билим берүүнүн сапатын жакшыртуу жана студенттердин катышуусун жогорулатуу үчүн баса белгиленет. Khan Academy жана DreamBox сыяктуу билим берүү платформаларында AI ийгиликтүү колдонуу мисалдары, ошондой эле физика, химия жана биология боюнча эксперименттерди симуляциялоо үчүн виртуалдык лабораторияларды түзүү мүмкүнчүлүгү талкууланат.

Макалада AIны билим берүү процессине интеграциялоонун келечеги, анын ичинде күнүмдүк тапшырмаларды автоматташтыруу, аткаруу маалыматтарын талдоо жана адаптацияланган окуу материалдарын түзүүгө багытталган. Ошондой эле келечекте AI билим берүүсүндөгү мугалимдер менен студенттердин ролу талкууланат. Жыйынтыктап айтканда, тез өзгөрүп жаткан дүйнөдө критикалык ой жүгүртүүгө жана татаал маселелерди чечүүгө жөндөмдүү адистердин жаңы муунун калыптандыруу үчүн AI технологияларын билим берүү процессине киргизүүнүн маанилүүлүгү баса белгиленет.

Полный текст

    Эсенгулов У.А., Керимов У.Т., Мукудин у.К., Дайырбек к.А., к.А.,
3D МОДЕЛИРОВАНИЕ С ПРОГРАММОЙ BLENDER
Страницы:130-137      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-130-137

Моделирования с использованием программы Blender — одного из самых популярных и мощных инструментов в области компьютерной графики и анимации. В последние годы 3D моделирование становится все более значимым в различных сферах, включая игровую индустрию, кино, архитектуру и дизайна. Blender, обладая открытым исходным кодом, предлагает широкий набор функций и возможностей, включая моделирование, текстурированное, рендеринг и анимацию. В работе рассматриваются основные характеристики и интерфейс Blender, методы 3D моделирования, такие как полигональное моделирование, скульптинг, и использование модификаторов. Также акцентируется внимание на процессах текстурирования и освещения, которые играют ключевую роль в создании реалистичных сцен.

Особое внимание уделяется практике: проведены эксперименты по созданию различных объектов и сцен, а также анализу полученных результатов. В заключении подводятся итоги, рассматриваются перспективы применения Blender в профессиональной деятельности и обучении, а также обсуждаются возможные будущие направления развития 3D моделирования. Работа станет полезной как для начинающих, так и для опытных пользователей Blender, желающих углубить свои знания и навыки в данной области.

Полный текст


ОБЩЕСТВЕННЫЕ НАУКИ

    Абдылдаева Н.У., Чоюбеков Т..., Байышбек к.С., Русланбек к.А., Абдурасулов к.А.,
ЦИФРОВИЗАЦИЯ ГОСУДАРСТВЕННОЙ СИСТЕМЫ: ВЫЗОВЫ И ВОЗМОЖНОСТИ ДЛЯ ПОВЫШЕНИЯ ПРОЗРАЧНОСТИ И ЭФФЕКТИВНОСТИ УПРАВЛЕНИЯ
Страницы:137-147      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-137-147

В данной статье рассматривается влияние цифровых технологий на функционирование государственных структур и их способности к адаптации в условиях быстро меняющегося мира. Авторы анализируют текущие тренды цифровизации, включая внедрение электронных правительственных услуг, использование больших данных и искусственного интеллекта для оптимизации процессов управления. Статья начинается с обзорного анализа текущего состояния цифровизации в различных странах, выявляя успешные практики и основные проблемы, с которыми сталкиваются государства. Особое внимание уделяется вопросам цифравизации государсвтенной системы Кыргызской Республики, на примере системы Тундук. В рамках обсуждения возможностей цифровизации авторы акцентируют внимание на повышении прозрачности государственных процедур и возможности гражданского участия в принятии решений через открытые платформы и доступ к информации. Рассматриваются примеры реализации электронных сервисов, которые способствуют повышению эффективности управления и сокращению коррупционных рисков. Однако статья также подчеркивает, что цифровизация несет в себе ряд вызовов. Среди них — необходимость развития инфраструктуры, подготовки кадров и преодоления цифрового неравенства. Авторы подчеркивают важность комплексного подхода к внедрению цифровых технологий, который должен включать законодательные инициативы, образовательные программы и межведомственное сотрудничество.

Полный текст

    Абдылдаева Н.У., Абакирова A..., Джолчубекова А..., Нурдинова К..., Жайлообек К...,
МАМЛЕКЕТТИК КЫЗМАТТЫН НАТЫЙЖАЛУУЛУГУ: МАМЛЕКЕТТИК КЫЗМАТКЕРДИН КЕСИПКӨЙЛҮГҮ ЖАНА ЭТИКАЛЫК СТАНДАРТТАРДЫН РОЛУ
Страницы:148-154      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-148-154

Мамлекеттин өнүгүп өсүшүнүн негизги факторлору катары мамлекеттик кызматкердин кесипкөйлүгү жана этикалык нормалардын так аткарылышынан көз каранды экендиги тууралуу каралат.Кесипкөйлүктүн жогорку деңгээли - керектүү билимге жана көндүмгө ээ болууну гана эмес, туруктуу билим алууга жана өркүндөтүүгө умтулууну да камтый тургандыгы баса белгиленет.  Ачыктык, жоопкерчилик жана коомго кызмат кылуу сыяктуу этикалык нормалар жарандардын мамлекеттик институттарга болгон ишениминин негизи болуп саналат. Биз кесипкөйлүктүн жоктугунун жана этикалык ченемдердин сакталбагандыгынын мамлекеттик кызматтын натыйжасыздыгы жана коомчулуктун ишениминин төмөндөшү сыяктуу терс кесепеттерин карайбыз. Макалада мамлекеттик кызматта кесипкөйлүктү жана этиканы жогорулатууга системалуу мамиле жасоо зарылдыгы жыйынтыкталат, бул акыр аягында коомдун туруктуу өнүгүшүнө жана гүлдөп өнүгүшүнө алып келет. Бул максаттарга жетүү үчүн мамлекеттин, билим берүү мекемелеринин жана жарандык коомдун комплекстүү өз ара аракеттенүүсү талап кылынат деп ырасталат.

Полный текст

    Ашмалиева Г..., Куйкеева А..., Дин Н..., Лю Ч..., Ч...,
БЕДНОСТЬ КАК СОЦИАЛЬНАЯ ПРОБЛЕМА И РОЛЬ СОЦИАЛЬНОГО ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА В ЕЕ ПРЕОДОЛЕНИИ
Страницы:156-162      Язык:  lorem    DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2024-4/2-155-162

В статье рассматривается роль социального предпринимательства как один из путей сокращения и преодоления бедности среди малообеспеченных семей в стране. Рассмотрены социально-психологические аспекты развития социального-предпринимательства, которые имеют огромное влияние на поведение личности в условиях трудных жизненных ситуациях для мобилизации усилий в решении социальных проблем через социальное предпринимательство. В последние годы рассмотрение социальной помощи в виде обучения навыкам предпринимательства стало актуальным для преодоления бедности среди мало имущих семей.

В статье были изучены проблемы и ключевые принципы социальной справедливости в условиях динамично развивающегося Кыргызстана.  Анализируется роль инноваций и сотрудничества в достижении устойчивого развития, а также вызовы, с которыми сталкиваются социальные предприниматели в современных условиях.

Полный текст