#1, 2023
ИСТОРИЯ
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫ МЕНЕН РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯСЫНЫН ОРТОСУНДАГЫ БАЙЛАНЫШТЫ ЧЫҢДООДОГУ КООМДУК ЖАШТАР УЮМДАРЫНЫН РОЛУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-36-40
Макалада алгачкы жолу Кыргызстан менен Россиянын ортосундагы байланыштарды чыңдоодогу Жаштар уюмдарынын өзгөчө орду белгиленет. Ошондой эле Кыргызстандагы айрым россиялык мамлекеттик эмес уюмдардын ишмердиги талдоого алынат. Макала негизинен Кыргызстандагы Россиялык уюмдары менен автордун өздүк коомдук ишмердүүлүк практикасынын негизинде жазылды.
СОЦИАЛДЫК-ЭКОНОМИКАЛЫК БИЛИМ БЕРҮҮНҮН МАЗМУНУН ОКУП ҮЙРӨНҮҮНҮН АЙРЫМ МАСЕЛЕЛЕРИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-382-386
Макалада жогорку кесиптик билим берүүдө социалдык-экономикалык билим берүүнүн мазмуну боюнча маселелер каралат. Социалдык-экономикалык билим берүү жараянынын мазмунундагы билимдерди интерпретациялоого цивилизациялуу, илимийтарыхый принципиалдуу, компетенттүү мамиле кылуу боюнча көз караштар талданат. Окутуу жараянынын сапатын жогорулатууда МТ технологиялардын жардамы менен кыргыз тилинде ОМК иштеп чыгуу сунуштары берилет.
ЭКОНОМИКА
МЕТОДИКА ИСЧИСЛЕНИЯ И ВЗИМАНИЯ ПРЯМЫХ НАЛОГОВ В КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКЕ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-336-343
В данной статье рассматриваются прямые налоги, а именно: налог на прибыль юридических лиц, подоходный налог с физических лиц. Конкретно на примерах рассматривается методика исчисления и взимания прямых налогов в Кыргызской Республике.
ОЦЕНКА И АНАЛИЗ ПОСТУПЛЕНИЯ ПРЯМЫХ НАЛОГОВ В ДОХОД ГОСУДАРСТВЕННОГО БЮДЖЕТА КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-344-351
В статье анализируется поступление прямых налогов, а именно налог на прибыль юридических лиц и подоходный налог с физических лиц в доходную часть государственного бюджета Кыргызской Республики. А также рассматривается структура доходов государственного бюджета в процентах и в миллион сомах, рассматривается удельный вес прямых налогов в налоговых доходах государственного бюджета за 2020–2021 гг.
ЦИФРОВИЗАЦИЯ МЕТОДОВ НАЛОГОВОГО КОНТРОЛЯ ДЛЯ УЛУЧШЕНИЯ НАЛОГОВОЙ ПОЛИТИКИ КЫРГЫЗКОЙ РЕСПУБЛИКИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-352-359
Кыргызстан, как и многие страны, развивается, применяя в государственном управлении цифровые технологии и инновационные методы. Сегодня каждый кыргызстанец становится свидетелем применения во всех сферах жизни деятельности цифровых технологий, видит их влияние на экономический рост, государственное управление, качество услуг, и, конечно, это все непременно отражается на образе жизни граждан. Цифровизация положительно влияет на налоговое администрирование и соответственно на методологию налогового контроля
ТРУД КАК ФАКТОР РАЗВИТИЯ ТУРИЗМА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-360-366
В статье исследованы человеческие ресурсы как фактор развития туризма в Кыргызской Республике, проведен анализ динамики количества предприятий и организаций, осуществляющих деятельность в сфере туризма и среднесписочной численности работников предприятий и организаций сферы туризма в Кыргызская Республике за 2017–2021 годы, проведен анализ среднемесячной заработной платы работников предприятий и организаций сферы туризма в Кыргызская Республике в 2021 году, уровня бедности, динамики объемов инвестиций в основной капитал в сферу туризма в Кыргызской Республику за 2015–2020 годы, предложены меры по развитию туризма в Кыргызская Республике
МЕТОДОЛОГИЯ ОЦЕНКИ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ГНС ПРИ МИНИСТЕРСТВЕ ФИНАНСОВ КР
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-367-371
В данной статье анализируется эффективность деятельности органов налоговой службы Кыргызской Республики. Проводится анализ проведенного налогового контроля налоговой службы. Рассмотрены проблемы и методы решения эффективной деятельности налоговой службы.
МЕТОДИКА ИСЧИСЛЕНИЯ И УПЛАТЫ НАЛОГА НА ПРИБЫЛЬ В КР
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-372-377
В данной статье рассматривается методика исчисления налога на прибыль организаций. Проводится анализ поступлений налога на прибыль в государственный бюджет. Рассмотрены проблемы и пути решения взимания налога на прибыль организаций.
ИННОВАЦИОННЫЕ ПРОЦЕССЫ В ПРОМЫШЛЕННОСТИ КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-378-381
В статье рассматривается важность развития промышленности в экономике Кыргызской Республики, дается краткий обзор об инновационных процессах в промышленности республики в 2021 году и их особенностях
МАМЛЕКЕТТИК-ЖЕКЕ ӨНӨКТӨШТҮК ДОЛБООРЛОРУН ИШ ЖҮЗҮНӨ АШЫРУУ ЫКМАЛАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-387-389
Бул макалада мамлекеттик-жеке өнөктөштүк долбоорлорунун экономикалык жактан өнүккөн өлкөлөрдө колдонуу ыкмалары каралган. Мындан тышкары, мамлекеттик-жеке өнөктөштүк системасын Кыргыз Республикасында колдонуу мүмкүнчүлүктөрү тууралуу маселелер ачылып берилген.
РОЛЬ БУХГАЛТЕРСКОГО УЧЕТА В РАЗВИТИИ ИННОВАЦИОННОЙ ЭКОНОМИКИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-397-401
В статье рассмотрены проблемы, обуславливающие необходимость смены модели развития экономики и выработки мер по обеспечению инновационного пути развития, а также задачи, возникающие перед системой бухгалтерского уч
ПРОБЛЕМЫ РЕГУЛИРОВАНИЯ ИМПОРТА В КЫРГЫЗСТАНЕ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-402-404
В статье рассматриваются негативные последствия для экономики Кыргызстана нерегулируемого роста импорта в республику
АНАЛИЗ НАЛОГОВЫХ ПОСТУПЛЕНИЙ В ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-405-410
В данной статье рассматривается налоговые поступления государственного бюджета Кыргызской Республики, проводится анализ поступлений по видам налогов. Также рассмотрены проблемы и причины дефицита бюджета за анализируемый период.
АНАЛИЗ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ГНС КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКИ ПО ПРОВЕДЕНИЮ НАЛОГОВОГО КОНТРОЛЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-411-418
В статье авторами рассмотрена деятельность Государственной налоговой службы Кыргызской Республики, приведена сумма налоговой задолженности, данные о поступлениях в бюджет по проведенным принудительным взысканиям налоговой задолженности в результате контрольных действий налоговых органов, проведен анализ по налоговым проверкам ГНС за последние пять лет, а также начисления сумм налогов по их результатам. Также в статье рассматривается сотрудничество налоговых органов с другими органами исполнительной власти в рамках налогового контроля, в частности с правоохранительными органами.
ЗЕЛЕНОЕ ЖИЛИЩНОЕ ФИНАНСИРОВАНИЕ КАК ВАЖНЫЙ КОМПОНЕНТ ОБЕСПЕЧЕНИЯ УСТОЙЧИВОГО РАЗВИТИЯ ЭКОНОМИКИ И РЕШЕНИЯ ЖИЛИЩНЫХ ЗАДАЧ СТРАНЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-419-422
В статье проведен анализ и определены проблемы развития принципов «зеленого» финансирования в современной Кыргызской Республике, а также установлены основные возможности их применения в сфере жилищного обеспечения граждан. Результаты исследования имеют высокий уровень актуальности в условиях проводимой государственной политики в области жилищного финансирования и имеющейся необходимости реформации процессов, сопряженных с экологическими проблемами
ПЕНСИОННОЕ ОБЕСПЕЧЕНИЕ В КЫРГЫЗСКОЙ РЕСПУБЛИКЕ: ОПЫТ И ПЕРСПЕКТИВЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-423-426
Пенсионная система должна учитывать текущие экономические отношения, складывающиеся в республике, в связи с чем требуется переосмысление всего механизма взаимодействия пенсионной системы с экономикой, их прямые и обратные связи. В данной статье рассматривается пенсионное обеспечение, опыт и перспективы пенсионного обеспечения в Кыргызской Республике.
ВЛИЯНИЕ КОНТРОЛЬНО-КАССОВЫХ МАШИН НА РАЗВИТИЕ ЭКОНОМИКИ КЫРГЫЗСТАНА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-427-431
В данной статье рассматривается применение и внедрение контрольнокассовых машин в Кыргызстане, а также полностью раскрываются проблемы и положительные стороны их применения. За анализируемый период рассмотрены налоговые поступления после использования фискальных аппаратов в бюджет государства.
ФИЛОЛОГИЯ
КОГНИТИВНОЕ ЯЗЫКОЗНАНИЕ – ИСХОДНАЯ БАЗА ДЛЯ ИЗУЧЕНИЯ КОНЦЕПТА «ОБЫЧАЙ/АДАТ»
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-288-294
Когнитивное языкознание изучает способы и механизмы получения, представления, обработки, переработки и передачи знаний с помощью языковых знаков. В данной статье объектом исследования стал концепт “обычай/адат”. Когнитивная лингвистика представляет обычай (адат) как структуру знания, этнолингвистика и лингвоэтнокультуроведение – как совокупность общепринятых стереотипов нации, экспонируемых в языковых средствах, лингвокультурология – как элемент и признак традиционной культуры, закрепленные в языке.
THE STYLISTIC DEVICE OF ANTONOMASIA IN LINGUISTIC TERMS
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-299-302
This paper considers the problem of defining antonomasia as a stylistic device, distinguishes the main types of antonomasia depending on the implementation of lexical meanings, and considers the relationship between metonymy and antonomasia, and also studies the characteristics of antonomasia as a means of nomination. The relevance of the topic is due to the fact that, along with other tropes and figures of speech, antonomasia is a significant stylistic device of a literary text in terms of naming, creating imagery and endowing connotations.
КОНЦЕПТ «БОГАТСТВО» В ПОСЛОВИЦАХ И ПОГОВОРКАХ КЫРГЫЗСКОГО ЯЗЫКА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-303-308
На сегодняшний день одним из актуальных вопросов современной лингвистики является изучение концептов. Результатом такого языкового опыта являются и паремии, которые являются важным элементом народной культуры. Концепт «богатство» является одним из ключевых концептов понимания мира народов. Так как в наше время он является определенной меркой счастья. В связи с этим, в данной статье проанализирован концепт «богатство» в пословичной картине мира кыргызского народа. Именно пословичная картина мира является основой языкового сознания
МАТЕМАТИКА
ТРИГОНОМЕТРИЯЛЫК ТЕҢДЕМЕЛЕР ТҮШҮНҮГҮН КАЛЫПТАНДЫРУУНУН МЕТОДИКАЛЫК АСПЕКТИЛЕРИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-214-217
Тригонометриялык теңдемелер орто мектептин математика курсунда негизги түшүнүктөрдүн бири. Бул макалада тригонометриялык теңдемелер темасы боюнча окуучулардын түшүнүктѳрүн калыптандыруунун айрым маселелери жана мисалдарды чыгаруунун жолдору каралды.
МАТЕМАТИКАЛЫК МАСЕЛЕЛЕРДИ ЧЫГАРУУНУН ЫКМАЛАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-210-213
Макалада окуучулардын активдүүлүгүн жогорулатуунун жана аларды өнүктүрүүнүн жолдорунун бири математикалык маселелердин ар кандай ыкмаларын жана жолдорун үйрөтүү экендиги белгиленген. Ошондой эле математикалык маселелерди ар кандай жолдор менен чыгаруунун мисалдары келтирил
БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДА (3–4-КЛАССТАРДЫН МИСАЛЫНДА) МАТЕМАТИКА САБАГЫН ОКУТУУНУН ЖАҢЫЧА МЕТОДДОРУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-206-209
Башталгыч класстарда математика предметин окутууну кызыктуу жана окуучуларга жеңил формада жеткирүү, оюн формасындагы көнүгүү жана мисал-маселелер аркылуу окуучулардын көңүлүн сабакка буруу. Биздин иште айтылып кеткен математика сабагында колдонуучу ыкмалар жана тапшырмалар окуучулардын практикалык жөндөмдөрүн, көндүмдөрүн, билимди колдоно билүүгө, жеке долбоорлорун ишке ашырууга жардам берет. Математиканы окутууда санариптешүү, глобалдашуу процессинин негизинде кенже класстын окуучуларына сабакты кызыктуу, жеткиликтүү кылып сабак өтүү, заманбап сабактын негизги милдеттери, азыркы математика сабагынын жаңычылдыгы жөнүндө сөз болот.
СТУДЕНТТЕРДИН МАТЕМАТИКАЛЫК БИЛИМДЕРИНДЕГИ МҮЧҮЛҮШТҮКТӨРДҮ ЖОЮУНУН ЖОЛДОРУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-201-205
Бул макалада студенттердин билимдериндеги мүчүлүштүктөрдү жоюунун кээ бир жолдору берилген. Б. Блумдун таксаномиясын математика сабагында колдонуунун жолдору сунушталган, ошондой эле чыгармачыл ой жүгүртүү чөйрөсүн уюштурууга жана аларды таанып билүү процессин башкарууга багытталган сабактарда окутуунун методдорунун бир мисалы жөнүндө айтылган. Ошондой эле математиканы окутуу процессинде жекече мамиле айрым студенттерге гана жасалбастан, айрым студенттердин группаларына да ылайыкталып уюштурулушу мүмкүндүгү, окутуу процессинде студент билим өздөштүрүүдө кабыл алуу, түшүнүү, эсте тутуу жана колдонуу баскычтарынан өтүшөөрү айтылган. Ошондуктан сабакта ар бир студенттин бул баскычтарды өтүүдөгү психологиялык өзгөчөлүгүн эске алуу зарылдыгы айтылат
МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУДАГЫ ПРЕДМЕТ АРАЛЫК БАЙЛАНЫШТАРДЫН МААНИСИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-196-200
Предметтер аралык байланыштар проблемасы орто мектептин практикасында пайдаланылып келген, азыр коомдун талабына ылайык өнүгүүнү талап кылууда. Математиканын окуу процессиндеги предметтер аралык байланыштарда төмөндөгү ишмердүүлүктөр ишке ашырылат: тиешелүү мазмунга туура келген окуу предметтердин материалдарын координациялоо; алардын илимий жана прикладдык деңгээлин көтөрүү; окуучулардын билимдерин системалаштыруу; жалпыланган окуу көндүмдөрүнө ээ кылуу; ар тараптан өнүккөн инсанды калыптандыруу.
САЛЫШТЫРМАЛУУ МЕТОД АРКЫЛУУ МАТЕМАТИКАЛЫК ТҮШҮНҮКТӨРДҮ ТҮЗҮҮ
DOI:10.33514/1694-7851-2023-1-191-195
макалада математикалык түшүнүктөрдү салыштыруу илимий методу аркылуу калыптандыруунун ыкмалары берилди
ОЙ-ЖҮГҮРТҮҮНҮН НЕГИЗГИ ЛОГИКАЛЫК АМАЛДАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-186-190
Бул макалада башталгыч класстын окуучуларынын логикалык ойжүгүртүүсүн өстүрүү өз алдынча негизги ой-жүгүртүүнүн амалдарын аткаруунун калыптанышына жана аны өстүрүүгө көз каранды экендиги, негизги ой-жүгүртүүнүн амалдарына анализ, синтез, салыштыруу, аналогия, жалпылоо, абстракциялоо, конкреттештирүү, индукция, дедукция экендиги жөнүндө баяндалат. Ошол сыяктуу эле башталгыч класстын окуучусу өз алдынча же мугалимдин жардамы менен ой-жүгүртүүнүн амалдарын колдонуп, математикалык сүйлөмдөрдүн чындыгын табышат жана жыйынтыктарды чыгарышат. Ой-жүгүртүүнүн амалдары окутууда эң чоң ролду ойнойт. Негизги логикалык амалдарды билүү окуучулардын акыл-ой өнүгүүсүнө алып келет жана алар өз алдынча иштөө көндүмдөрүнө ээ болушат. Демек, логикалык амалдарды билүү жана колдонууга карата түзүлгөн атайын көнүгүүлөр башталгыч класстын окуучуларынын логикалык ой-жүгүртүүсүн өстүрөт деген тыянакка келебиз.
ЭКОНОМИКА БАГЫТЫНДАГЫ СТУДЕНТТЕРГЕ МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-173-178
Бул макалада экономисттер-бакалаврларга математиканы окутуунун негизги милдеттери жана проблемаларын чечуу жолдору каралган. Азыркы мезгилдеги илимдин жана ондуруштун талаптарына жооп берген экономика багытындагы кадрларды даярдоо боюнча мамлекеттик программаны чечүүдө олкобуздун жогорку окуу жайларында ийгиликтүү жана жемиштүү иштер жургузулуудо. Техникалык университеттерде математиканы окутуунун методикасын жакшыртуу боюнча бир топ иштер аткарылды. Биринчи курста студенттердин математика боюнча мектептен алган базалык билимдерин текшерүү, кошумча консультация-сабактарды уюштуруу студенттердин математикалык билимдерин системалаштырууга жана окутуунун натыйжалуулугун жогорулатууга жардам берет. Математикалык методдорду прикладдык маселелерди чечүүдо пайдалануу учун болочок экономисттерге математиканын негизги закондорун уйротуу квалификациялуу кадрларды даярдоонун ажырагыс бөлүгү болуп саналат. Ар кандай денгээлдеги илимий конференцияларга студенттеринин катышуусу алардын кесипкойдугун жогорулатып, алган билимдерди пратикалык жактан колдонууга жана илимий-изилдоо иштерди активдуу жургузууго оболго тузот. Кесиптик компетенцияларды калыптандырууда инструменталдык методдорду жана компютердик Mathcad жана MS Excel пакеттерин колдонуунун орду маанилуу экендиги белгиленген. Азыркы мезгилде математиканы окутуу процессинде кездешуучу кээ бир негизги көйгөйлөр белгиленнен.
ОРТО МЕКТЕПТЕ МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУНУН ТЕХНОЛОГИЯЛАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-170-172
Мугалимдин инсандын психологиялык багыты боюнча кесипке даярдыгы келечек муундарды тарбиялоодо өтө маанилүү экени талашсыз. Мугалим окуучуну инсан катары көрүп, ага ошондой мамиле кылуусу, окуучулардын социалдык, маданий жана жеке өзгөчөлүктөрүн өнүктүрүүгө багыт берет. Ар бир доордун өзүнүн билим берүүгө койгон талабы бар. Доор алмашкан сайын талап да өзгөрөт. Көп жылдар бою ар бир адамды ар тараптан өнүккөн инсан катары тарбиялоо милдети чечилбей келет.
МААЛЫМАТТЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ГЕОМЕТРИЯНЫ ОКУТУУДА КОЛДОНУЛУШУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-165-169
Жалпы билим берүүчү орто мекмектептерде геометрияны окутуу процессинде жаӊы маалыматтык технологияларды пайдалануунун эффективдүүлүгү жөнүндө баяндалат. Мамлекеттик билим берүү жана математика боюнча предметтик стандарттардын талаптарына ылайык окутуунун мааалыматтык технологияларын сабактарда колдонуунун натыйжалары белгилен
ОКУУЧУЛАРДЫН ЧЫГАРМАЧЫЛЫК ЖƟНДƟМДҮҮЛҮКТƟРҮН ГЕОМЕТРИЯНЫ ОКУТУУ АРКЫЛУУ ƟНҮКТҮРҮҮ ЖОЛДОРУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-160-164
Макала геометрияны окутуу процессинде окуучулардын чыгармачылык жөндөмдүүлүктөрүн өнүктүрүүнүн көйгөйлөрүнө арналган. Геометрия окуучулар үчүн татаал предмет сыяктанат. Аны турмуш менен байланыштырып, практикалык маанисин терең түшүндүрүп, сабакты кызыктуу уюштуруу, окуучуларды инновациялык технологияларды пайдалануу менен ɵтүлгɵн сабактарга катыштыруу, ата-эне менен иштей билүү-мугалимдин милдети экени белгилеген. Мындан тышкары окуу ишмердүүлүк процессинде чыгармачылык активдүүлүктүн үч денгээли көрсөтүлүп, деӊгээлдердин мазмундары чечилген. Берилген методика инклюзивдүү мектеп шартында колдонууга болот.
МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА КОМПЬЮТЕРДИ КӨРСӨТМӨ КАРАЖАТ КАТАРЫ КОЛДОНУУ МЕНЕН ОКУУЧУЛАРДЫН БИЛИМ САПАТЫН ӨСТҮРҮҮ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-155-159
Бул макалада окутуу процессинде предмет аралык ички байланыш маселеси каралган. STEM программасында белгиленгендей аралаш сабак б.а. предмет аралык байланышты түзүү менен сабак өтүү ыкмаларын колдонуу бүгүнкү күндүн талабы. Ошондуктан, предмет аралык ички байланышты түзүү жалпы окутуу процессин өркүндөтүүнүн дидактикалык шарттары болуп саналат. Бул процессти ишке ашыруу аркылуу студенттердин, окуучулардын билимдеринин илимий деңгээлдерин көтөрүүгө, чыгармачылык активдүүлүгүн ар тараптуу арттырууга жана алган билимдерин жетиштүү деңгээлде калыптанышына шарт түзөт.
МАТЕМАТИКАЛЫК ТҮШҮНҮКТӨРДҮ КАЛЫПТАНДЫРУУНУН ЭТАПТАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-151-154
Макалада математикалык түшүнүктөрдү түзүүнүн жана калыптандыруунун эң маанилүү этаптары каралды
ЗАМАНБАП ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КОЛДОНУП МАТЕМАТИКАЛЫК ТҮШҮНҮКТӨРДҮ КАЛЫПТАНДЫРУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-147-150
бул макалада заманбап технологияларды колдонуп математикалык түшүнүктөрдү калыптандыруу каралды.
ОКУУ ПРОЦЕССИНДЕ ИНТЕРАКТИВДҮҮ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-143-146
Бул макалада интерактивдүү технологияларын математикада колдонуу каралды
ВИЗУАЛЬНОЕ ПРЕДСТАВЛЕНИЕ ФУНКЦИОНАЛЬНЫХ ЗАВИСИМОСТЕЙ КОМПЬЮТЕРНЫМИ СРЕДСТВАМИ ПРИ ОБУЧЕНИИ МАТЕМАТИКЕ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-132-136
В данной статье рассматриваются следующие этапы развития функций: развития понятия функции, практических испытаний функциональных зависимостей, обобщения и совершенствования понятая функции, теоретического переосмысления понятия функции. Цель данной статьи состоит в том, чтобы определить реальные возможности компьютерных средств в визуализации функциональных зависимостей школьного курса математики
ПРИБЛИЖЕННЫЙ МЕТОД ПОШАГОВОГО ИНТЕГРИРОВАНИЯ ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНОГО УРАВНЕНИЯ С ЗАПАЗДЫВАЮЩИМ АРГУМЕНТОМ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-128-131
Цель данной статьи – применение методов последовательного интегрирования (метод шагов), производящих функций и операционного для решения дифференциального уравнения с запаздывающим аргументом
ОКУУ КИТЕБИНИН ДИДАКТИКАЛЫК КОМПЛЕКСИНИН АРТЫНДАГЫ НЕГИЗГИ ПРИНЦИПТЕР
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-123-127
Макала окуучулардын окуу иш-аракетинин стимулдаштыруучусу жана уюштуруучусу катары мектеп окуу китебинин проблемасына арналган. Кыргызстандагы билим берүүгө мамлекеттик мамилени жана билим берүү системасынын максаттарын ачып берет. Макалада ошондой эле окуу китебинин дидактикалык комплексине негизделген негизги принциптер: илимий мүнөз, жеткиликтүүлүк жана ишке ашыруу, аң-сезим жана активдүүлүк, теория менен практиканын байланышы, системалуулугу, ырааттуулугу жана үзгүлтүксүздүгү, көрүнүктүүлүгү; билим берүүнү модернизациялоо жана инновациялык технологияларды киргизүү шартында мектеп окуу китептерин даярдоонун өзгөчөлүктөрүн жана этаптарын баяндайт.
БОЛОЧОК МАТЕМАТИК МУГАЛИМДЕРДИН КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮГҮ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-107-112
Бул макалада мектеп дисциплиналары жана жалпы билим берүүдөгү компетенттүүлүктөр каралат. Ошондой эле предметтик компетенттүүлүктөрдүн жана методикалык компетентүүлүктөр, математиканы окутуудагы күтүлүүчү натыйжалар жана деңгээлдери берилди. Педагогикалык кадрларды даярдоо жана кесиптик чеберчилигин жогорулатуу ишинин сапатын жакшыртуу, окуучулардын жетишүүсүн баалоо сапатын жакшыртуу, окуу пландарын, программаларын жана стандарттарын өркүндөтүү ишине мугалимдерди катыштырууда төмөнкүдөй багыттарда жүргүзүлөт
БАШТАЛГЫЧ МЕКТЕПТИН ОКУУЧУЛАРЫНА ТЕКСТҮҮ МАСЕЛЕЛЕРДИ ЧЫГАРУУНУН ЖОЛДОРУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-101-106
Бул макалада башталгыч математиканы окутууда маселенин ролу, текстүү маселелерди чыгарууну үйрөтүүнүн ыкмалары жана кенже мектеп окуучуларынын өз алдынчалуулугун, өзүн-өзү уюштуруусун, оюн бекемдөөсүн, активдүүлүгүн, инсан катары өз жөндөмдүүлүктөрүн көрсөтө билүүсүн өркүндөтүүгө багытталат.
МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУНУН МЕТОДИКАСЫ БОЮНЧА ИЗИЛДӨӨЛӨРДҮН ПРИОРИТЕТТҮҮ БАГЫТТАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-94-100
Макалада математиканы окутуунун методикасы боюнча илимий изилдөөлөрдүн багыттары тууралуу талдоо жүргүзүлгөн. Азыркы учурда Кыргызстанда илимидердин тармактары боюнча келечектеги изилдөөлөрдүн багыттарын аныктоо маселеси өз актуалдуулугун көрсөтүүдө. Кабыл алынган нормативдик жана стратегиялык документтерди анализдөөнүн негизинде автор тарабынан математиканы окутуунун методикасы боюнча төрт негизги багыт белгиленген. Математиканы окутууда адеп ахлактыкка тарбиялоо проблемасы боюнча изилдөөлөрдү жүргүзүү маанилүү багыт болуп эсептелет. Бул багыттын актуалдуулугун Кыргыз Республикасынын Жарлыгы тастыктайт. Математиканы окутуунун методикасы боюнча дагы бир актуалдуу изилдөөлөрдүн тематикасы Санарип Кыргызстан концепциясына ылайык келет. Изилдөөлөрдү жүргүзүүдө дагы бир актуалдуу проблема – бул окуучулардын функционалдык сабаттуулуктарын калыптандырунун илимий негиздерин иштеп чыгуу. Ал эми бул иш аракеттерди ишке ашыруучу мугалим болуп эсептелет, ошондуктан бул багыттар боюнча мугалимдин ишмердүүлүгүн арттыруунун илимий негиздерин изилдөө проблемасы математиканы окутуунун методикасынын негизги илимий багыты болуп эсептелет
МАТЕМАТИКАНЫ ОКУТУУ ПРОЦЕССИНДЕ ЭЛЕКТРОНДУК КАРАЖАТТАРДЫ КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-89-93
В статье рассмотрены вопросы применения электронных ресурсов в учебном процессе, а конкретно – в процессе обучения математике. Использование электронных средств обучения при изучении математики способствует совершенствованию мотивации обучения за счет наглядного представления динамических графиков, диаграмм, геометрических фигур на экране, вкрапления игровых ситуаций; осуществлению различных форм самостоятельной работы учащихся; автоматизации вычислительной деятельности
БАШТАЛГЫЧ КЛАССТА АРИФМЕТИКАЛЫК АМАЛДАРДЫ АТКАРУУГА КАРАТА КЭЭ БИР СУНУШТАР
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-82-88
Эсептөө жөндөмүн жана көндүмдөрүн калыптандыруу башталгыч математиканын негизги милдеттеринин бири болуп саналат. Эсептөө жөндөмү эсептөө техникасын өздөштүрүүнү камтыйт. Ар кандай эсептөө техникасы операциялардын ырааттуулугу катары көрсөтүлүшү мүмкүн, алардын ар биринин аткарылышы белгилүү бир математикалык түшүнүк же касиет менен байланышкан. Изилдөөлөр көрсөтүп тургандай, башталгыч мектепти бүтүрүүчүлөрдүн бардыгы эле амалдарды аткаруу алгоритимдерин өздөштүрүп чыгышпайт. Андыктан, бул макалада мектеп жашындагы балдардын математикалык жөндөмдүүлүгү жана алардын сабак учурундагы иш аракети жөнүндө сөз болот. Макалада окуучулардын эсептөө көндүмдөрүн калыптандыруу боюнча арифметикалык амалдарды аткарууга карата кээ бир сунуштар берилди. Конкреттүү темага карата сабактын фрагменти берилди, арифметикалык амалдарды аткаруунун ар кандай жолдору мисалдардар менен көрсөтүлдү. Окутуунун активдүү методдорун колдонуп сабакты уюштурууда мугалимдин иш аракети баяндалды. Математика сабагындагы кээ бир математикалык түшүнүктөрдү, балдарга жеткиликтүү түшүндүрүүнүн кээ бир жолдору каралды.
РЕШЕНИЕ ДИФФЕРЕНЦИАЛЬНЫХ УРАВНЕНИЙ С ПЕРЕМЕННЫМИ КОЭФФИЦИЕНТАМИ ОПЕРАЦИОННЫМ МЕТОДОМ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-67-71
Идея решения дифференциального уравнения операционным методом состоит в том, что от дифференциального уравнения относительно искомой функции – оригинала переходят к уравнению относительно другой функции, называемой изображением. Решая его относительно изображения и переходя затем к соответствующему оригиналу, находят искомое решение данного дифференциального уравн
ПРАКТИКАДА КЕЗДЕШҮҮЧҮ МАСЕЛЕЛЕРДЕ ДИФФЕРЕНЦИАЛДЫК ТЕӉДЕМЕЛЕРДИ ТҮЗҮҮНҮН МЕТОДИКАСЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-62-66
Негизинен бул иште турмушта колдонулуучу маселелерди дифференциалдык теӊдемелер аркылуу чыгаруу каралды. Берилген маселени чыгаруучу дифференциалдык теӊдемени түзүүнүн методикасы жана аны түзүүнүн схемасынын негизги этаптары көрсөтүлгөн. Мисал катары берилген бактериянын өсүшүнүн математикалык моделин санитардык медицинада колдонууга болот. Турмуштагы маселелерди дифференциалдык теӊдемелерди колдонуу аркылуу чыгаруу ушуну менен гана чекте
ФИЛОСОФИЯ
ЯПОНСКИЙ ЯЗЫК В ЭПОХУ ГЛОБАЛИЗАЦИИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-295-298
В данной статье рассматривается проблема вхождения английского языка в языковой мир, где японское общество не является исключением. В лингвистическом контексте с веянием глобализационных процессов появляется термин «языковая глобализация», которая вводится учеными, исследующими функции национальных языков. Языковая глобализация происходит в каждом языке мира, так английский язык, пуская свои корни, распространяется в стране восходящего солнца, где он стал играть огромную роль в жизни человека. В статье рассматриваются этапы вхождения английского языка в японское общество, который, внедряясь в японскую культуру, занял основную нишу в языковой политике Японии. Таким образом, экспансия английского языка является одной из проблем в изучении японского языка.
ЗАМАНБАП ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ДООРУНДАГЫ «МЕН» МАСЕЛЕСИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-309-314
Заманбап технологиялар өнүккөн сайын адамдын “мен” маселеси да курч суроого айланууда. Заманбап технологиялардын дооруна чейин адамдар реалдуулукту өздөрү таанып, өздөрү баалап келгендиктен, адамдын бул дүйнөдөгү ээлеген орду жана адам-дүйнө мамилеси да адамдын таанымына жараша аныкталып келген. Бардык философиялык ой жүгүртүүлөр, адамдын чыгармачылыгы, адептүүлүк мыйзамдары адамдын гана баа берүүсү менен өнүгүп келген. Ал эми заманбап технологиялардын өнүгүүсү менен бирге, дүйнөнү таанунун адамдыкынан башка жолдору бар экендиги ачыкка чыгууда. Заманбап технологиялардын жардамы менен дүйнө таануу, реалдуулукту изилдөө жана аны кабыл алуу мүмкүнчүлүгү адамдын дүйнө таанымынан, изилдөө ыкмасынан, кабыл алуусунан кыйла кеңири, кыйла терең экендиги аныкталууда. Демек, технологиялардын өнүгүү траекториясы менен адамдын “мен” маселеси терең байланышта каралуусу зарыл болууда. Бул болсо жеке адам, жалпы коом, философия жана келечек үчүн негиздүү маселелердин бирине айланууда. Азыркы технологиялардын таасири алдында адамдын “мен” маселеси жаңы өңүттөн каралып, өзүнчө изилдөөлөрдү талап кылууда. Мындан улам, бул макалада учурдагы тенденциялардын негизинде адамдын “мен” маселесине философиялык жана социалдык өңүттөн кароо аракети жасалды.
ПЕДАГОГИКА
ОБЩЕНИЕ ПРЕПОДАВАТЕЛЯ СО СТУДЕНТАМИ КАК ОСНОВЫ ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ В УСЛОВИЯХ СОВРЕМЕННОГО УЧЕБНОГО ЗАВЕДЕНИЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-218-222
В статье раскрываются проблемы управления в системе образования, связанные с общением преподавателя со студентами. Педагогическая коммуникация – это средство реализации содержания, методов и приемов педагогических воздействий, направленных на формирование специалиста. Через экспрессивную сторону общения преподаватель заражает студентов своим отношением к науке, пробуждает к ней живой интерес. Именно поэтому преподаватель и студент являются непосредственными участниками педагогического взаимодействие. Между ними устанавливаются как деловые, так и межличностные отношения. Педагогическое общение способствует передаче студентам нравственных, национальных, гражданских ценностей, а следовательно, формирует духовный мир студента и представляет модель его будущего профессионального поведения. Для того чтобы педагогическое общение было конструктивным, необходимо обладать психолого-педагогической культурой общения
АКТУАЛЬНОСТЬ ФОРМИРОВАНИЯ РЕФЛЕКСИВНОЙ КОМПЕТЕНЦИИ БУДУЩЕГО УЧИТЕЛЯ В СОВРЕМЕННЫХ УСЛОВИЯХ РАЗВИТИЯ СИСТЕМЫ ОБРАЗОВАНИЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-227-231
В статье рассматривается актуальность формирования рефлексивной компетентности будущего учителя в современных условиях развития системы образования. Демонстрируются подходы к технологии его развития с компетенцией будущего учителя, формирующейся и развивающейся в системе непрерывного педагогического образования. Описывается структура рефлексивной компетенции, раскрывается алгоритм осуществления рефлексии. Определяются основные этапы развития рефлексивной компетентности будущего учителя
КЫРГЫЗ ТИЛИН ОКУТУУДА СТУДЕНТТЕРДИН ЭТНОМАДАНИЙ ТҮШҮНҮКТӨРҮН КАЛЫПТАНДЫРУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-232-238
Кыргыз эли көп кылымдарды аркалап жараткан рухий табылгалары, оозеки философиялык ой чабыттары аркылуу урпактарын сөздүн улуу күчү менен тарбиялап келген эл болгон. Ошондуктан, кыргыз тилин улуттук дүйнө таанымына таянып окутуу гана өз максатына жеткирет кеп маданиятына аны өркүндөтүүгө багытталган ушул сыяктуу руханий баалуулуктарды сабактарда колдоно билүү сабактын эффективдүүлүгүн арттырат
ДОЛЖНЫЕ НОРМЫ ПО ФИЗИЧЕСКОЙ И ТЕХНИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКЕ ДЗЮДОИСТОВ НА ЭТАПЕ НАЧАЛЬНОЙ СПОРТИВНОЙ СПЕЦИАЛИЗАЦИИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-239-248
Рассматривается совершенствование методики подготовки дзюдоистов на этапе начальной спортивной специализации. В эксперименте приняли участие 20 дзюдоистов 10–12 лет. В качестве модельных характеристик послужили результаты тестов членов сборной команды России по дзюдо среди кадетов. Основным методом было тестирование различных физических качеств и технической подготовленности. В течение года сравнивались два метода подготовки начинающих дзюдоистов: 1) направленный на развитие физических кондиций, необходимых в дальнейшем для освоения сложной техники дзюдо; 2) направленный на спортивный результат и сдачу кю-тестов. Эксперимент показал, что тренировка по первому методу приводит к некоторому отставанию в технической подготовке и результату в соревнованиях, но к концу года дзюдоисты 1-ой группы значительно опередили дзюдоистов 2-ой группы не только в физическом развитии, но и в технической подготовленности, имея значительный потенциал для перехода на следующий этап углубленного спортивного совершенствования. Проведённое исследование доказало необходимость приоритетного развития общефизических качеств на этапе начальной спортивной специализации. Сопоставление результатов тестирования дзюдоистов 10–12 лет и членов сборной команды кадетов России по методу М.Я. Набатниковой позволило рассчитать должные нормы физико-технической подготовленности юных дзюдоистов.
ОКУУЧУЛАРДЫН ЧЫГАРМАЧЫЛЫК АКТИВДҮҮЛҮГҮН ӨНҮКТҮРҮҮНҮ ИЗИЛДӨӨНҮН НЕГИЗГИ ТЕОРИЯЛЫК МЕТОДДОРУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-249-254
Башталгыч класстын адабий окуу сабактарынын башкы максаты – окууга үйрөтүү, окуу аркылуу балдардын чыгармачылык ишмердүүлүгүн өстүрүү. Окуучу чыгарманы окуу менен өзүнүн окурмандык компетенттүүлүктөрүн калыптандырат. Бул макала башталгыч класстарда окуучулардын чыгармачылык компетенттүлүгүн өнүктүрүү боюнча биздин илимий изилдөөнүн методдорун чагылдырат. Ал методдор: аңгемелешүү, байкоо, илимий эмгектерди окуп үйрөнүү ж.б. Макалада айтылган ойлор илимий багытта иш жүргүзгөн методисттер, изилдөөчүлөр, магистрлер үчүн жазылган
ДИАГНОСТИКА КОГНИТИВНОЙ ГОТОВНОСТИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ К ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПОДДЕРЖКЕ УЧАЩИХСЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-255-262
В статье представлена диагностика когнитивного компонента готовности будущих учителей к педагогической поддержке профессионального самоопределения учащихся. Авторские анкеты использовались для определения когнитивной подготовки студентов. В опросе приняли участие студенты 2–3 курсов педагогического направления Казахско-Турецкого университета имени Ходжи Ахмеда Ясави. В результате анкетирования было установлено, насколько хорошо студенты усвоили теоретические и практические знания, касающиеся педагогической поддержки профессионального самоопределения. В частности, были предложены уровни практической готовности учащихся к осуществлению профессиональной диагностики и консультирования в рамках педагогической поддержки, мотивированные на определение основных понятий и понятий, касающихся педагогической поддержки профессионального самоопределения
СУЩНОСТЬ И СОДЕРЖАНИЕ ЭТНОПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ БУДУЩИХ УЧИТЕЛЕЙ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-263-267
В статье рассматриваются основные ценности народной педагогики, сущность и содержание этнопедагогической подготовки. Рассматриваются и анализируются научные и теоретические взгляды ученых. Определяя народную педагогику как совокупность педагогического знания и воспитательного опыта народа, многие ученые Казахстана исследовали и исследуют разные направления народной педагогики. Без учета традиций народного воспитания, педагогического опыта народа воспитание подрастающего поколения не может быть эффективно организованным. Будущие учителя иностранных языков не смогут передавать своим ученикам иные национальные традиции, не зная происхождения, мировоззрения, обычаи, обряды, истории исповедуемой религии, традиции народного воспитания, этические и моральные нормы своего народа.
ТВОРЧЕСКАЯ РАБОТА СТУДЕНТОВ – КАК РАЗВИТИЕ И САМООРГАНИЗАЦИЯ ЛИЧНОСТИ ОБУЧАЕМЫХ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-268-272
Творческая самостоятельная работа является одним из основных элементов системы самостоятельной деятельности студентов. Эта деятельность позволяет студентам получать принципиально новые для них знания, закрепляет навыки самостоятельного поиска знаний
ӨСПҮРҮМ КУРАКТАГЫ ОКУУЧУЛАРДЫН ОКУУ КӨНДҮМДӨРҮН ӨНҮКТҮРҮҮ – ОКУТУУНУН САПАТЫН ЖОГОРУЛАТУУНУН ФАКТОРУ КАТАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-273-277
Макалада окуу көндүмдөрүн өнүктүрүү – заманбап билим берүүнүн бирден бир негизги көйгөйү. Окуу жана сабаттуулуктун деӊгээли тыгыз байланышта, себеби сабаттуулук окуу үчүн керек, ал эми окуу сабаттуулукту өнүктүрөт. Көптөгөн өнүккөн өлкөлөрдө сабаттуулук жана окуу көндүмүн өнүктүрүү боюнча комплексттик улуттук программалар бар. Мындай программалар көпчүлүк калк активдүү окурмандардын курамына кошулушуна түрткү берет. Окуу жана сабаттуулукту өнүктүрүү - бул педагогикалык гана көйгөй эмес, бул маанилүү долбоор жана жалпы мамлекеттин милдети.
И. АРАБАЕВДИН «АЛИППЕСИНДЕГИ» ҮЙРӨТҮҮ ЫКМАСЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-278-281
Макалада кыргыз алфавитинин пайда болуу тарыхы, алгачкы агартуучу И. Арабаевдин «Кыргыз алип-бээси», мугалимдер үчүн «Саамалык» жана Кусейин Карасай уулу менен «Жаңылык» аттуу алиппелеринин алган орду, өзгөчөлүктөрү иликтөөгө алынган.Ошондой эле маани – маңызы, негизги мазмуну чагылдырылды. Бул эмгектерде кыргыз элинин билимдүү, сабаттуу болууга кошкон салымы каралган.
О МУЗЫКАЛЬНОЙ УЧЕБНОЙ ПРОГРАММЕ НАЧАЛЬНЫХ И СРЕДНИХ ШКОЛ В НОВУЮ ЭПОХУ КУЛЬТУРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-282-287
Ценностная ориентация музыкальной учебной программы начальных и средних школ в новую эпоху должна соответствовать духу времени и учитывать культуру в качестве своей ценностной ориентации. Традиционная музыкальная учебная программа китайских начальных и средних школ затемнена технической рациональностью, что приводит к отсутствию гуманистической коннотации и отрыву от жизненного мира. Чтобы избавиться от конфронтации между наукой и гуманностью, музыкальная учебная программа начальных и средних школ в новую эпоху должна учитывать культурные традиции китайской нации и культурные ценности “человек превыше всего” как реалистичный путь к достижению гармоничного развития музыкальной учебной программы начальных и средних школ в области культуры
АНАЛИЗ ПРИМЕНЕНИЯ ИНФОРМАЦИОННЫХ ТЕХНОЛОГИЙ И ИХ РОЛЬ В ПРОЦЕССЕ ОБУЧЕНИЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-118-122
В условиях информатизации образования использование информационнокоммуникативных технологий (ИКТ) при обучении младших школьников в любой учебной дисциплине должно быть корректным и оправданным. В статье рассматривается роль самоанализа применения ИКТ в процессе обучения. В результате исследования, выявлено, что применение различных информационных технологий при обучении школьников младшего звена повышает качество их обучения.
СОДЕРЖАНИЕ
ТИТУЛЬНАЯ СТРАНИЦА ЖУРНАЛА
ГЕОГРАФИЯ
КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ТУРИСТТИК-РЕКРЕАЦИЯЛЫК ТАРМАГЫНЫН ЖАЛПЫ АБАЛЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-7-13
Макалада авторлор Кыргызстандын туристтик-рекреациялык тармагынын жалпы абалы көрсөтүүгө аракет кылышкан жана республиканын экономикасын өнүктүрүүдөгү ролу каралды. Кыргыз Республикасында рекреациялык-туристтик сектордун өнүгүшүнө жана калыптанышына кыскача мүнөздөмө берилди. Бүгүнкү күндө туристтик индустриядагы маркетингди, туристтик бизнести өнүктүрүү каралып, аларды чечүүнүн мүмкүн болгон жолдору белгиленген.
ВОДНО-РЕКРЕАЦИОННЫЙ ПОДЦИКЛ СЕВЕРНОГО КЫРГЫЗСТАНА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-14-18
Возникновению водно-рекреационного подцикла Северного Кыргызстана способствовало наличие благоприятных условий для организации отдыха, лечения, туризма. Подцикл возникает на основе использования водных объектов и подземных вод для оздоровительной, познавательной, спортивной и другой деятельности людей в свободное время. Водоемам и водотокам принадлежит особая роль в организации рекреационной деятельности населения: богатые возможности акваторий для отдыха и занятий разнообразными видами спорта, эстетическое воздействие живописных прибрежных ландшафтов, горных ледников способствуют превращению рек, озер, водохранилищ и ледников в своеобразные рекреационные оси.
КЛИМАТТЫН НАРЫН ОБЛУСУНУН АЙЫЛ ЧАРБАСЫНА ТИЙГИЗГЕН ТААСИРЛЕРИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-19-23
Макалада Нарын облусунун климатынын айыл чарбага, тийгизген таасирлерине мүнөздөмө берилген. Алар катуу шамалдар,үшүк, нөшөрлүү жамгыр, мөндүрлөрдүн жаашы жана башкалар. Климаттын коркунучтуу кубулуштары адамзат үчүн бирден-бир коркунуч жараткан кооптуулук экендиги таанылган, албетте, ал экологиялык коопсуздукка дагы терс таасирин тийгизиши мүмкүн
ОПЫТ ВНЕДРЕНИЯ АСПЕКТОВ ЦИРКУЛЯРНОЙ ЭКОНОМИКИ В УСТОЙЧИВУЮ СТРОИТЕЛЬНУЮ СРЕДУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-24-31
Тематическое исследование посвящено внедрению Циркулярной экономики в повседневную жизнь для создания устойчивой строительной среды. В Кыргызской Республике 45% бедного населения проживает в сельской местности, испытывает большой спрос на новые экологически чистые, энергоэффективные дома, построенные на энергосберегающих технологиях. Статья посвящена изучению опыта строительства саманного дома, который соответствуют принципам Циркулярной экономики: повторное использование, переработка, использование местных материалов, безопасность и здоровье, использование «зеленых» технологий
ЧҮЙ ӨРӨӨНҮНҮН ЖЕР РЕСУРСТАРЫН ПАЙДАЛАНУУНУН АБАЛЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-32-35
Макалада Чүй өрөөнүнүн жер байлыктарына жана алардын түрлөрүнө, аймак боюнча таралуу мыйзам ченемдүүлүктөрүнө мүнөздөмө берилди. Жер ресурстарын пайдалануунун азыркы мезгилдеги абалы каралган. Өрөөндөгү жер байлыктарын пайдалануудагы айрым көйгөйлөр чагылдырылып, жалпы геоэкологиялык абалына баа берилди жана анын негизинде антропогендик факторлордун таасирлери иликтенди. Пайдалануудан келип чыккан сандык жана сапаттык өзгөрүүлөрү изилденген. Көйгөйлүү маселелер, себептери жана аларды чечүүнүн жолдору каралган
ОСОБЕННОСТИ ФОРМИРОВАНИЯ ВОДНЫХ РЕСУРСОВ ЧУЙСКОЙ ДОЛИНЫ В ЦЕЛЯХ РАЗВИТИЯ ХОЗЯЙСТВА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-390-396
В целях рационального использования водных ресурсов предполагается всестороннее географическое исследование и в первую очередь тщательное изучение элементов водного баланса – осадков, испарения, поверхностного и подземного стока воды, которые зависят от природных условий конкретной территории. Первый этап экономикогеографического исследования водноресурсного цикла предполагает также оценку природнохозяйственных факторов водообеспеченности региона и его отдельных частей, степень пригодности водных ресурсов, выявление их лимитирующих особенностей.
ФИЗИКА
ЯДРО ФИЗИКАСЫНДАГЫ ЭКСПЕРИМЕНТАЛДЫК МЕТОДДОР
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-183-185
Макалада билим берʏʏ максатын жогорулатуу максатында ядро физикасындагы эксперименталдык методдорду пайдалануунун натыйжалуулугу ошондой эле атом ядролук физика бөлʏмʏндө колдонулуучу схемалар жана талаптары структуралары көрсөтʏлгөн.Ядро физикасы атомдун ядросундагы жүрүп жаткан кубулуштарды,өз ара аракеттерин жана өзгөрүлүштөрүн окуп үйрөнүүчү илим.Заттардын атомдук структурасы жөнүндөгү азыркы түшүнүктөрдү, атомдордун өздөрүнүн түзүлүшүн жана “атом ядросу” дегенде эмнени түшүнө тургандыгыбызды ажыраттык.Атом түзүлүшүн изилдөө үчүн жаратылыштагы редиактивдүү элементтер чыгарган α бөлүкчөлөрдү пайдаланылды ядролордун ортосундагы реакцияларды пайда кылыш үчүн,аларды бири-бирине тийишкендей кылып жакындата турган методдор колдонулду. Кадимки ионизациялык камера канныккан токко туура келүүчү потенциалдардын айырмасы учурунда иштей тургандыгы аныкталды.Ядро физикалык өнүгүшү ар бир бөлүкчөнү,ядронун ар бир акт ажыроосун байкоого сезгич методдорду жана куралдарды иштеп чыгуу талап кылынды.
“АТОМДУН МОДЕЛДЕРИ” ТЕМАСЫН ОРТО МЕКТЕПТЕ ОКУТУУНУН АЙРЫМ МАСЕЛЕЛЕРИ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-179-182
Кыргыз Республикасында билим берүүнү 2020-жылга чейин өнүктүрүү концепциясында, жаңы муундагы стандарттарды иштеп чыгуу, ага жараша билим берүүнүн мазмунун жана окутуу методикасын жаңылоо маселеси каралган. Бул концепция «2018-2040- жылдарга Кыргыз Республикасын өнүктүрүүнүн улуттук стратегиясына» толугу менен шайкеш келет. Кванттык физика азыркы технологиялардын негизин түзөт. Бул бөлүмдүн материалдары абстрактуу келип, элестетүүгө жана түшүнүүгө татаал. Бул бөлүмдү окутуунун методикасы Кыргызстанда эле эмес, башка өлкөлөрдө да толук изилденбегендиктен, илимий жактан тастыкталган жеткиликтүү сунуштардын саны өтө эле аз. Бул макалада орто мектепте атомдун моделдери жана алардын эксперименталдык негизделиштери боюнча заманбап компьютердик технологияларды пайдаланып сабак өтүүнүн методикасы каралаган. Дж. Томсондун атомдун түзүлүшү боюнча модели аркылуу теманы баштап, андай кийин Э. Резерфорд жана анын шакирттери тарабынан жүргүзүлгөн тажрыйбанын Flash технолгиясынын негизинде түзүлгөн компьютердик моделинин жардамында демонстрациялап окуучуларга түшүндүрүү маселеси каралган
ПАЙДУБАЛДУУ ФИЗИКАЛЫК ӨЗ АРА АРАКЕТТЕНҮҮЛӨР ЖӨНҮНДӨ ИЛИМДЕРДИ СИСТЕМАЛАШТЫРУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-137-142
Макалада пайдубалдуу физикалык өз ара аракеттенүүлөрдүн касиеттери кыскача мүнөздөлдү. Физикалык талааларды үйрөнүүдө өз ара аракеттенүүлөр түшүнүктөрү менен байланыштырып окутуунун зарылдыгына көнүл бөлүндү. Физикалык өз ара аракеттенүүлөр жөнүндө билимдерди этаптар боюнча системалаштырууну физикалык талаалардын түшүнүктөрүн калыптандыруу жана өнүктүрүүнү уланмачылуулукту пайдалануунун негизинде сунуштоолор берилди.
ОКУУЧУЛАРДЫН ФИЗИКА БОЮНЧА ПРЕДМЕТТИК КОМПЕТЕНТТҮҮЛҮГҮН ЖОГОРУЛАТУУНУН КУРАЛЫ КАТАРЫ ИННОВАЦИЯЛЫК ТЕХНОЛОГИЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-113-117
Илимий макалада орто мектепте физика сабагында, инновациялык технологияны колдонуу аркылуу окуучулардын предметтик компетентүүлүктѳрүн жогорулатуу каралган. Интерактивдүү окутуу салттык окутууга караганда, окуу материалды тереңирээк ѳздѳштүрүүгѳ шарт түзүп, окуучулардын кызыгууларын жаратат
ЖАРЫМ ӨТКӨРГҮЧТҮҮ КРИСТАЛЛДАРДА РАДИАЦИЯЛЫК ДЕФЕКТТЕРДИН ПАЙДА БОЛУУ ПРОЦЕССИ ЖАНА АНЫ МОДЕЛДЕШТИРҮҮ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-77-81
Бул жумушта жарым өткөргүчтүү кристаллдардагы радиациялык дефекттердин топтолууларынын ирээттелген түзүлүштөрүнүн пайда болуу процесси каралып, ал процесстин физикалык жана математикалык моделдештирүүсүнүн жыйынтыктары алынды.
ОРТО МЕКТЕПТЕ ФИЗИКАНЫ ОКУТУУДА ДИДАКТИКАЛЫК ОЮНДАРДЫ КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-72-76
Макалада физиканы окутууда окуучулардын предметке болгон кызыгууларын, жөндөмдүүлүктөрүн пайда кылуунун, таанып-билүү ишмердуулугунун активдештирүүнүн каражаты катарында дидактикалык оюндар сунуш кылынды. Оюндар окуутуда максаттуу пайдаланылат жана көбүнчө кайталоодо, бышыктоодо, жалпылоодо колдонулат. Оюндан канаттануу алган окуучунун кабыл алуусу, сезүүсү ойлоосу, сүйлөөсү активдешет.
ФИЗИКА САБАГЫНДА ОКУУЧУЛАРДЫН ОЙ ЖҮГҮРТҮҮЛӨРҮН АКТИВДЕШТИРҮҮНҮН БИР ЖОЛУ СИТУАЦИЯЛЫК МАСЕЛЕЛЕРДИ ЧЫГАРУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-58-61
Физика сабагында ситуациялык маселерди чыгаруу окуучулардын ɵз алдынча иштɵɵ ыкмаларын ɵнүктүрүү менен бирге алардын ɵздɵштүрүшкɵн теориялык билимдерин ар кандай жагдайларда колдоно билүүгɵ, учурдун негизги проблемалары боюнча кабардар болууга кɵмɵктɵшɵ тургандыгы жɵнүндɵ сунушталган макалада баяндалган.
КЫРГЫЗ ЭЛ ФОЛЬКЛОРУНДАГЫ СИТУАЦИЯЛЫК МАСЕЛЕЛЕРДИ ФИЗИКА САБАГЫНДА КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-54-57
Кыргыз эл фольклорунун элементтерин физиканы окутуу процессинде колдонуу физикалык процесстерди, кубулуштарды окуучуларга түшүнүктүү болгон жергиликтүү материалдарга таянып түшүндүрүүгɵ мүмкүнчүлүк түзɵ тургандыгы жɵнүндɵ макалада баяндалган
СТУДЕНТТЕРДИН ӨЗ АЛДЫНЧА ИШТЕРИН УЮШТУРУУНУН ФОРМАЛАРЫ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-50-53
Илимдин өсүшү окуутунун азыркы учурдагы мазмуну ар бир окуучунун максималдуу өнүгүшүнө багытталган. Ал эми мугалим болсо окуучуларды окутуу менен ар бир студентке программа тарабынан көрсөтүлгөн билимдердин толук көлөмүн рационалдуу кабылдоого, ой жүгүртүүгө үйрөтөт Мектептеги реформа мугалимдердин алдына физиканы окутууда практикалык багыт алуу маселесин койгон. Бул маселени чечүү үчүн: илимдин негизинде бекем жана толук билимдерди камсыз кылуу; окуучуларды жаратылышты таанып билүүнүн негизги методдору – байкоолор жана эксперименттер менен тааныштыруу; аларды жаратылыштагы жана техникадагы физикалык кубулуштарды, закон ченемдүүлүктөрдү таанып билүүгө үйрөтүү жана студенттердин өз алдынча иштерин уюштуруу керек
КРИСТАЛЛЫ CuGaS2, ИХ ХАРАКТЕРИСТИКИ И ОБРАБОТКА
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-46-49
В данной статье исследованы характеристики кристаллов CuGaS2, выращенные газотранспортным методом и методом двух температурных синтезов.
АР КАНДАЙ ТЕМПЕРАТУРАДА КРАМЕРС-КРОНИГ КАТЫШЫН КОЛДОНУУ МЕНЕН РВОТ ОПТИКАЛЫК КОНСТАНТАЛАРЫН АНЫКТОО
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-41-45
Бул илимий иште Крамерс-Кронинг байланышын колдонуу менен PвOт кристаллынын чагылуу спектрлеринен оптикалык турактууларды аныктоого арналган. Экситондук абалдар 3,22 эВ жана 3,98 эВ энергиялар аймагында байкалган
ХИМИЯ
БОЛОЧОК ХИМИЯ МУГАЛИМДЕРДИ ДАЯРДОО ПРОЦЕССИНДЕ КЕСИПТИК ИШМЕРДҮҮЛҮКТҮ МОДЕЛДЕШТИРҮҮ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-315-319
Жогорку окуу жайларда болочоктогу химия мугалимдерин тарбиялоонун заманбап талаптарына ылайык, студенттердин маалыматтык-методикалык компетенттүүлүгүн калыптандырууга жана өнүктүрүүгө багытталган үзгүлтүксүз маалыматтык-методикалык даярдыктын дидактикалык системасы сунуш кылынды. Келечектеги химия мугалиминин маалыматтык-методикалык компетенттүүлүгүн калыптандыруу тутумунун билим берүү функцияларынын багыттары жана функциялары белгиленди.
ОРТО МЕКТЕПТЕ “ЧОЮН ӨНДҮРҮҮ” ТЕМАСЫН ОКУТУУДА ВИДЕОСАБАКТАРДЫ КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-331-335
Автордук анимациялык программа компьютерде Adobe Flash Professional 2Д программасында жасалган комплекстик программа. Adobe Flash Professional программанын негизинде аппараттарда, реакторлордо жүргөн химиялык жана физикалык процесстер, химиялык реакциялардын моделдери электрондук китептер, виртуалдык лабораториялык иштер түзүлөт. Анимациялык программаларды атомдорго жана молекулаларга колдонгондо, алардын өлчөмдөрү болжол менен 109 1010 эсе чоңойтулуп алынат.
ОРТО МЕКТЕПТЕ “СУУ” ТЕМАСЫН ОКУТУУДА АНИМАЦИЯНЫ КОЛДОНУУ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-326-330
Бул билдирүү “Суу” темасына арналган автордук видео программа. Программанын жардамында химия боюнча окучууларга сабак өтүүдө, ар бир теманы түшүндүрүүдө видеолык программалар кошо автордук видео сабактар колдонулат. Сабакта, мугалим компьютердик интер активдүү доска аркалуу видеолар менен кошо автордук видео сабактар көрсөтөт.
ФАЗОВЫЙ СОСТАВ И ДИСПЕРСНОСТЬ НАНОКОМПОЗИТА СЕРЕБРА И НИКЕЛЯ, СИНТЕЗИРОВАННОГО МЕТОДОМ ХИМИЧЕСКОГО ВОССТАНОВЛЕНИЯ
DOI:DOI 10.33514/1694-7851-2023-1-320-325
При совместном химическом восстановлении ионов серебра и никеля в присутствии желатина или додецилсульфата натрия, независимо от состава реакционной среды, происходит образование нанокомпозита, состоящего из нанодисперсных частиц серебра и никеля. Методами рентгенофазового анализа и электронной микроскопии изучен фазовый состав и дисперсность нанокомпозитов, синтезированных в присутствии различных стабилизаторах. Дисперсность нанокомпозитов зависит от вида стабилизатора. Установлено, что наиболее высокодисперсные нанокомпозиты образуется в среде желатина
