#3/2, 2024
ОБРАЗОВАНИЕ И ПЕДАГОГИКА
ВЛИЯНИЕ САМОСТОЯТЕЛЬНОЙ РАБОТЫ НА ВЗАИМОДЕЙСТВИЕ СТУДЕНТА И ПРЕПОДАВАТЕЛЯ В ИНФОРМАЦИОННО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ СРЕДЕ
Моделирование дидактической системы организации самостоятельной работы студентов на основе информационно-коммуникационных систем должно учитывать рост самостоятельности студентов, уменьшение руководства самостоятельной работой со стороны преподавателя и рассматривать самостоятельную работу в целом как на занятиях различной формы, так и во внеаудиторное время.
ЭЛЕКТРОНДУК ОКУУ МАТЕРИАЛЫ ЖАНА АНЫН ОКУУ ПРОЦЕСИНДЕГИ ОРДУ
: Бул макалада электрондук окуу материалы, анын окуу процессиндеги ордун так элестетүү деген маанилүү методологиялык принциптин негизи каралып чыккан. Электрондук окуу материалын иштеп чыгуу азыркы коомдо эсептеп чыгаруучу техниканын мультимедиялык жана коммуникативдик мүмкүнчүлүктөрүн колдонууга негизделет. Интерактивдүүлүктүн жогорку баскычына жетүүгө окутуу процессинин катышуучуларынын өз ара диалогтук аракетешүүсүн колдонуу аркылуу гана мүмкүн. Бул процесстин активдүү элементи болуп, электрондук окуунун диалогтук түрүндөгүсү эсептелет. Электрондук окуу материалында лекциялар, практикалык жана лабораториялык иштер, аттестациялар жана башка материалдар болушу керек. Ошол эле учурда окуу иштеринин көлөмүн жогорулатпай тескерисинче, окуу иштери төмөндөтүлүп, ал эми окутуунун сапатын жакшыртуусу зарыл башкача айтканда биз түзгөн электрондук окуу материалы эки маанилүү маселени чечип бере алат. Алар окуунун окуу материалын эффективдүү өздөштүрүүсүн камсыз кылуу жана мугалимдин эмгегин жеңилдетүү болуп саналат.
УЛУЧШЕНИЕ ФИЗИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВКИ ШКОЛЬНИКОВ: ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ УСЛОВИЯ ДЛЯ РАЗВИТИЯ ЛИЧНОСТИ
В статье поднимается вопрос о том, как физическая культура способна положительно сказываться на самочувствии и физических способностях учащихся средней школы. Физическая культура рассматривается как важная составляющая культуры, которая благодаря своим особым методам и средствам способна развивать потенциал подрастающего поколения. Статья также предоставляет определение роли физической культуры в воспитании и формировании личности, осознавая, что правильное физическое образование и занятия спортом играют ключевую роль в этом процессе.
Учитывая важность физического развития молодого поколения, сегодня одним из ключевых аспектов образования в Кыргызстане является проблема сохранения и укрепления здоровья нации в целом. Исследования показывают, что традиционная организация образовательного процесса вызывает у школьников постоянные стрессы, которые способствуют развитию хронических заболеваний. Это свидетельствует о необходимости поиска наиболее эффективных способов и методов укрепления здоровья молодежи.Важно создать условия, которые будут способствовать активному образу жизни, регулярной физической активности и здоровому питанию уже на стадии школьного обучения. Только так мы сможем обеспечить будущее нации здоровыми и сильными поколениями.
ОСОБЕНОСТИ МЕТОДИКИ ПРОВЕДЕНИЯ ЗАНЯТИЙ ПО ВОЛЕЙБОЛУ С ДЕТЬМИ
В данной статье автором представлена информация, что, занимаясь волейболом в школе, учащиеся узнают от педагогов исторические сведения об истории развития волейбола в мире, знакомятся с условиями и правилами игры, обучаются методике, тренируются. Развивают физическую, техническую, психологическую, тактическую стороны организации обучения.
Физические нагрузки, представляемые игрой в волейбол, оказывают значительное влияние на развитие физических качеств обучающихся. В свете актуальности совершенствования способов и методов проведения игры в волейбол, целью данной статьи стало рассмотрение упражнений, которые помогают при подготовке к игре в волейбол и, следовательно, воздействуют на физические характеристики обучающихся.
Волейбол занимает важное место среди разнообразных мер физического воспитания. Простота обучения и легкость правил способствуют его быстрому распространению во всех уголках нашей страны. Волейбол можно играть в любом возрасте и в любое время года. Эта игра является эффективным средством для укрепления здоровья и развития физических способностей. Все движения в волейболе естественны и основаны на беге, прыжках и метаниях.
ЖАЛПЫ ОРТО БИЛИМ БЕРҮҮЧҮ МЕКТЕПТЕРДЕ БАЛДАРГА ХОР САБАГЫН ӨТҮҮ МЕТОДИКАСЫ ЖАНА АНЫН ЭСТЕТИКАЛЫК РОЛУ
Макалада орто мектептерде музыка предмети боюнча, татаал көркөм иштүүлүк болгон музыкалык тарбия жана билим берүү жагынан көпчүлүктүк касиети бар болгон, хор сабагынын өтүү методикасы көрсөтүлгөн. Ал эми өсүп келе жаткан жаш муундарды бардык жактан гармониялуу калыптандырууну музыкалык эстетикалык тарбиясыз элестетүү кыйын.
ПЕДАГОГИКАЛЫК ЖОГОРКУ ОКУУ ЖАЙЛАРДА ТАБИГЫЙ ИЛИМИЙ БАГЫТТАГЫ СТУДЕНТТЕРДИН ФИЗИКА ДИСЦИПЛИНАСЫНА КЫЗЫГУУЛАРЫН ЖОГОРУЛАТУУ
илимий макалада жалпы физика дисциплинасын табигый илимий багыттагы студенттерге кесипке багыттап окутуунун маселелери каралган. Азыркы мезгилде кесипке багыттап окутуу, мектепте предметтерди интеграциялап окутууга да мамлекет тарабынан көңүл бурулууда. STEM – багытына ылайык табигый илимдерди интегралдаштыруу маселеси бүгүнкү билим берүүдө актуалдуу маселелердин бири. Жогорку окуу жайларда мугалимдерди даярдоо процессин кесипке багыттап уюштуруу үчүн тектеш дисциплиналардын объективдүү байланыштарын эске алуу өзгөчө маанилүү. Биология, химия илимин изилдөөдө, физиканын методдору, физикалык билим, билгичтиктер кеӊири пайдаланылат.Ошондуктан, жогорку окуу жайларында жалпы физика курсун адистикке багыттап окутууда физиканын илимий-теориялык негиздери, изилдөө методдору, колдонуу технологиялары боюнча маалыматтарды берүү зарыл. Макалада биологиялык, химиялык процесстерде колдонулуучу айрым кубулуштардан мисал келтирилген. Салтуу окуу материалдардан айырмаланып, биологиялык, химиялык мазмундагы лекция, физикалык маселе, көнүгүүлөр сунушталган.
КЫРГЫЗСТАНДАГЫ ЫЙЫК ЖЕРЛЕРДИН КЫРГЫЗДАРДЫН РУХАНИЙ МАДАНИЯТЫНА ТИЙГИЗГЕН ТААСИРИ
Бул макалада ыйык жерлердин кыргыздардын руханий маданиятына тийгизген таасири талдоого алынды. Байыркы жана көчмөн эл болгон кыргыз элинин байыркы замандан бери ата-бабалардан келе жаткан сыйынуу каадасынын бүгүнкү күнгө чейин сакталып келиши, Кыргызстанда көп сандаган диний жана ыйык жерлердин бар болуусунун өзү эле элдердин руханий жашоосунда мындай жерлердин маанилүү
экендигинен кабар берет.
СССР мезгилиндеги атеисттик саясттын кесепетинен ыйык жайларга көңүл бурулган эмес. Кыргызстан эгемендикти алгандан бери коомдо ыйык жайларга болгон кызыгуу күч алгандыгына карабастан, алар толук изилденип же мамлекет тарабынан коргоого алына элек. Теманын актуалдуулугу азыркы ааламдашуу шартында, көчмөндөр цивилизациясын даңазалоо, өлкөнүн табигый жаратылышын жана элибиздин улуу маданиятын дүйнө элдерине таанытуу маселеси менен шартталган..
ЭТНОПЕДАГОГИКАЛЫК БАГЫТТАГЫ ЭЛДИК МАКАЛ-ЛАКАПТАРДЫ, НАКЫЛ КЕПТЕРДИ ПАЙДАЛАНУУ МЕНЕН СӨЗДҮК КОРДУ БАЙЫТУУНУН ЫКМАЛАРЫ
макалада орто мектепте кенже класстарда кыргыз тилин окутууда таалим-тарбиялык маанидеги макал-лакаптарды пайдалануу менен окуучулардын сөз байлыгын өстүрүү тууралуу ой-пикирлер сунушталды. Башталгыч класстарда кыргыз тилин окутууда, айрыкча, лексико-грамматикалык темаларды окутуу процессинде этнопедагогикалык багыттагы элдик макалдарды дидактикалык окуу материалы катары кеңири пайдалануу аркылуу окуучулардын оозеки жана жазуу кебин, кеп ишмердүүлүгүн байытуунун жол-жоболору камтылды.
ӨСПҮРҮМДӨРГӨ БАГЫТТАЛГАН “КИБЕР ЗОМБУЛУК” ШКАЛАСЫН ИШТЕП ЧЫГУУ
Изилдөөнүн максаты- өспүрүмдөрдүн кибер зомбулук деңгээлин аныктаган жарактуу жана ишенимдүү шкала иштеп чыгуу. Берилген максаттын негизинде изилдөө жасалып, 15 пункттан турган жарактуу жана ишенимдүү шкала иштелип чыккан. Ачыктоочу фактордук анализдеринин жыйынтыгында эки пункттун фактордук жүктөрү 0.40тан төмөн болгон эки пункт (1, 3) шкалага олуттуу салым кошо албагандыктан шкаладан чыгартууга чечим чыгарылган. Калган пункттардын фактордук жүктөрү 0.65 менен 0.86 арасында алмашканы белгилүү болгон. Пункттар жалпы дисперсиянын 58.06%ын ачыктаган. Тастыктоочу фактордук анализинин натыйжасында пункттардын фактордук жуктөрү 0.61ден 0.88ге чейинки аралыктагы фактордук жүктөргө ээ экени табылган. Ачыктоочу фактордук анализ менен тастыктоочу анализдеринин фактордук жүктөрүн салыштырган учурда бир-бирине жакын фактордук жүктөр табылган. Бул маалымат ачыктоочу фактордук анализинин натыйжаларынын тууралыгын тастыктоочу фактордук анализинин жыйынтыктары тастыктап турат. Тастыктоочу фактордук анализинин жыйынтыгында ылайыктуулук индекстери болгон RMSEA:0.08, CFI:0.90, AGFI:0.85, TLI:0.92, IFI:0.93, NFI:0.92 болуп табылып, кабыл алына турган деңгээлдердеги ылайыктуулуктарды көрсөткөн. Фактордук анализдеринин жыйынтыктарынын негизинде шкаланын конструкдивдик валиддүүлүгүнүн ишенимдүүлүгү тастыкталган. Шкаланын ички ырааттуулугун текшерүү максатында Cronbach’s Alphaанализи жасалган. Шкаланын жалпы ички ырааттуулугу 0.94 болуп аныкталып, жогорку деңгээлдеги ички ырааттуулук аныктлаган. Жасалган фактордук анализдеринин жана ички ырааттуулук анализдеринин негизинде шкаланын өспүрүрүмдөр арасында кибер зомбулук деңгээлин аныктоочу ишенимдүү жана жарактуу шкала иштелип чыкканы аныкталган.
МААЛЫМАТТЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ КОЛДОНУУ АРКЫЛУУ ОКУУЧУЛАРДЫН МАТЕМАТИКАЛЫК БИЛИМ САПАТЫН ЖОГОРУЛАТУУ
Заманбап билим берүү шартында математика боюнча окуу материалын сапаттуу өздөштүрүүнүн эффективдүү каражаты катары жаӊы маалыматтык технологиялар колдонулуп келүүдө.
Маалыматтык технологияларды колдонуу окуучулар тарабынан, математиканы жана ага жакын предметтерди андан ары окуп үйрөнүү жана практикалык маселелерди чыгаруу үчүн зарыл болгон, математикалык билимдер, билгичтитер жана көндүмдөр системасына ээлик кылуусуна оң таасирлерин тийгизет. Ошону менен бирге, логикалык ой жүгүртүүсүн, мейкиндиктик ой чабытын, ооз эки жана жазма математикалык тилин өнүктүрүүгө, инструменталдык жана графикалык көндүмдөрүн калыптандырууга шарттарды түзөт.
Бул макалада маалыматтык технологияларды кандай колдонуу керек деген суроого жооп издөө менен математиканы окутууда ал технологияларды колдонуунун ыкмаларын жана методдорун аныктоого аракет кылдык.
ИНФОРМАТИКАНЫ ОКУТУУ ПРОЦЕССИНЕ ТАРЫХЫЙ – МАТЕРИАЛДАРДЫ ТАНДООНУН НЕГИЗГИ ТАЛАПТАРЫ
Бул макалада информатиканын тарыхынын элементтерин сабак өтүүдө колдонуунун максаттарын ачып көргөзүү менен окуу процессинде тарыхый маалыматтарды колдонуунун ар кандай формалары баяндап жазылып берилген.
Информатиканын тарыхы кыска болсо дагы, абдан тез өнүгүп жаткан илим катары, басып өткөн жолунда маӊыздуу, коомчулуктун өнүгүшүнө кескин таасир тийгизген окуяларга абдан бай.
Информатика сабагында тарыхый маалыматтарды колдонуунун түрлөрүн анализдеп, мугалимдерге кызыктуу боло турган эки негизги классификациясын берилди: берилиш формасы боюнча жана ошол берилиштеги убактысы боюнча. Бул түрлөрдүн ар кандай комбинацияларынын санын андан ары дагы улоого болот, анткени тарыхый материалдарды алардын таанып билүү, тарбиялык, методологиялык, өнүктүрүүчүлүк жана керек болсо окутуучулук белгилерине (функцияларына) байланыштуу колдонуу түрлөрү каралган эмес.
БОЛОЧОКТОГУ МУГАЛИМДИН КЕСИПТИК КЫЗЫГУУСУН КАЛЫПТАНДЫРУУ
Азыркы кездеги Кыргызстандын билим берүү системасын модернизациялоонун шартында компетенттүү мектеп мугалимин даярдоо актуалдуу проблема болуп саналат. Макалада жогорку окуу жайда болочоктогу мугалимди даярдоодо алардын кесиптик кызыгуусун калыптандыруу маселеси каралган. Анткени, кесиптик кызыгуу болочоктогу мугалимдин кесиптик, инсандык сапатын жана кесипке даярдыгын калыптандыруунун негизи болуп саналат
КЫРГЫЗСТАНДА ОКУУЧУЛАРГА КЕСИПТИК БАГЫТ БЕРҮҮ МАСЕЛЕСИНИН КАЛЫПТАНЫШЫ ЖАНА ӨНҮГҮҮ ТЕНДЕНЦИЯСЫ
Макалада Кыргызстанда мектеп окуучуларына кесиптик багыт берүү проблемасынын өнүгүү этаптары, алардын өзгөчөлүктөрү каралган. Азыркы кезде өлкөбүздөгү социалдык-экономикалык өзгөрүүлөрдүн, билим берүүнүн дүйнөлұк мейкиндигине кошулууга жана санариптештирүүгө багыт алышынын шарттарында мектеп бүтүрүүчүлөрүн аң сезимдүү кесип тандап алууга даярдоонун натыйжалуулугун арттыруунун зарылдыгы келип чыкты. Мына ушуга байланыштуу Кыргызстанда топтолгон бай тажрыйбаларды үйрөнүү жана андагы алгыктуу форма, методдорду учурдун талабына ылайык колдонуу мааниге ээ болот. Ошондой эле окуучулардын жекече өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен аларды эл чарбасынын бардык тармактарын реформалоонун шарттарында кесипти компетенттүү тандоого даярдоону ишке ашыруунун мүмкүнчүлүктөрү белгиленген. Изилдөөнүн жүрүшүндө практикада өзүн актаган традициялык форма, методдорду жанаинтернетти, маалыматтык коммуникациялык техногияларды колдонуунун маниси ачыкталган.
АРАЛЫКТАН ОКУТУУДАГЫ МААЛЫМАТТЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАР
Бул макалада маалыматтык технологиялар аралыктан билим берүү каражаты катары каралат. Бул үчүн окутуунун салттуу ыкмалары аралыктан окутуунун негизги билим берүү технологиялары менен салыштырылды. Дистанттык билим алуунун оң жана терс жактары, артыкчылыктары жана кемчиликтери каралат. Тармактык билим берүү технологиялары, маалымат базасын башкаруу системалары (Oracle, SQLserver), «электрондук окуу китеби» технологиясы сыяктуу айрым маалыматтык билим берүү технологиялары да изилденген.
Кээ бир адамдардын университеттерде сабактарга катышууга дайыма эле мүмкүнчүлүгү же каалоосу боло бербейт. Бул жагдайдын негизги себептери, мисалы, үй-бүлөнүн болушу, үй-бүлөлүк милдеттери жана туруктуу жумуш. Бул чындыктарды эске алуу менен дагы бир альтернатива пайда болот – глобалдык Интернетти колдонуу менен интерактивдүү окутуу мүмкүнчүлүгү.
Окутуунун салттуу ыкмалары азыр эффективдүүлүгүн жоготту. Билимди жана көндүмдөрдү өткөрүп берүүнүн жаңы жолдорун жана ыкмаларын табуу бизге айланабыздагы дайыма өзгөрүп турган чөйрөгө кадам таштоого мүмкүндүк берет. Жаңы билим берүү технологиялары убакыттын жана мейкиндиктин чектөөлөрүн жеңип гана тим болбостон, маалыматтын жана билимдин чоң көлөмүн сапаттуу сиңирүүгө жардам берет. Ошол эле учурда заманбап маалыматтык технологияларга негизделген билим берүү технологиялары билим берүүнү модернизациялоого көмөктөшүүдө маанилүү роль ойнойт.
БАЛДАРГА ЭСТЕТИКАЛЫК ТАРБИЯ БЕРҮҮДӨ ҮЙ БҮЛӨНҮН ОРДУ
Макалада балдарга эстетикалык тарбия берүүнүн мааниси жөнүндө, ошондой эле эстетикалык тарбия берүүдө ата-энелерге үй бүлөөдө кандай иш-аракеттер жана жолдорду колдонсо боло тургандыгы жөнүндө ойлор катылган. Эстетикалык тарбияны жаш кезинен уй булөөдө кандайча калыптандырууга боло тургандыгы карата сунуштар айтылган.Жаштарды ар тараптан өнүккөн, билимдүү, илимдүү, маданияттуу адам кылып тарбиялоо азыркы күндүн негизги талабы. Элдик педагогикадагы акыл-ой, турмушу, чарбасы, үй-бүлөсү улуттук эстетикалык тарбия менен тыгыз байланышта өсүп-өнүгүп, муундан-муунга берилип отурган. Кыргыздарда эстетикалык маданият, эстетикалык табит кыргыз элинде өтө жогору бааланган. Эгерде элдин, улуттун жашоосуна педагогикалык жактан үй-бүлөлүк тарбияга баа берсек элдин карым-катнашы, баалуулугу, эстетикалык маданияты жогору болгон жаш муунду тарбиялоо жана үйрөтүү тыгыз байланыштуу болгонун байкайбыз.
МАТЕМАТИКА САБАГЫНДА ӨЗ АЛДЫНЧА ИШТӨӨНҮН ФОРМАЛАРЫ ЖАНА МЕТОДДОРУ
Макала жалпы билим берүүчү мектептердин окуучулары үчүн өз алдынча иштерди уюштуруу маселесине арналган. Педагогикалык жана методикалык адабияттарды талдоонун негизинде окуучулардын өз алдынча иштөөнүн ролу жана өз алдынча иштерди уюштуруу процессинин негизги багыттары аныкталган.
Макалада окуунун ар кандай этаптарында өз алдынча иштерди уюштуруунун ар кандай формалары жана ыкмалары белгиленген. Окуучулардын активдүүлүгүн жана өз алдынчалыгын камсыз кылган математикалык тапшырмалардын мисалдары келтирилген.
Орто мектептин математика сабагында окуучулардын өз алдынча иштерин уюштурууда жана өткөрүүдө эске алынууга тийиш болгон негизги аспектилер талкууланат.
Макалада математика сабагындагы өз алдынча иштин негизги белгилери жана алардын түрлөрү жөнүндө ачып көрсөтүлгөн.
Ошондой эле математика сабагында окуучунун өз алдынча иштөөсү анын жекече ойлоосун жана тапшырмаларды өз алдынча иштөө ыкмаларын калыптандырары көрсөтүлгөн.
МАТЕМАТИКАЛЫК АНАЛИЗ ПРЕДМЕТИ БОЮНЧА ОНЛАЙН КУРСУН ИШТЕП ЧЫГУУ
Акыркы жылдары дүйнөдө маалыматтык технологиялар жигердүү өнүгүп, алар барган сайын адам баласынын ишмердүүлүгүнүн ар кандай тармактарында колдонулууда. Макалада дисциплина боюнча электрондук окуу курсун түзүүнүн этаптары кеңири баяндалат. Электрондук окуу курсунун маалыматтык мазмунун өнүктүрүүнүн усулдук өзгөчөлүктөрү баяндалган. Мындай жол менен уюштурулган окууда студенттер активдүү таанып-билүү иш-аракетине тартылып, маалыматка ачык жеткиликтүүлүк шартында ишмердүүлүктүн жаңы түрүн өздөштүрүп, жаңы технологиялар менен тааныша тургандыгы далилденген. Электрондук окутуу технологияларын колдонуу билим берүү тармагында алдыңкы планга чыгууда. Бул университеттик билим берүү контекстинде эң актуалдуу, анда заманбап педагогикалык технологиялардын, анын ичинде электрондук окутуу технологиясынын салттуу технологияларга үстөмдүк кылуу процесси жүрүп жатат. Салттуу окутууда билимди даяр формада берүүдөн айырмаланып, электрондук окутуу технологиялары окуучулардын жеке темпте өз алдынчалуулугун жогорулатууну камсыз кылат, бул бир жагынан аларга башкалар менен кеңири баарлашууга мүмкүндүк берет, экинчи жагынан студенттерге биргелешкен иш-аракеттерин пландаштыруу мүмкүндүк түзөт.
ИСТОРИЯ
СМИ КЫРГЫЗСТАНА В БОРЬБЕ ЗА ПРОДУКТИВНОСТЬ ОТРАСЛЕЙ СЕЛЬСКОГО ХОЗЯЙСТВА РЕСПУБЛИКИ В 1970-1980ГГ
В статье анализируется деятельность СМИ республики, имеющая пропаганду решений партий и правительства по вопросам дальнейшего развития сельского хозяйства, его интенсификации, рассматривается участие периодической печати Кыргызстана в борьбе за укрепление материально-техничной базы сельского хозяйственно производства, в подготовка и повышении квалификации кадров животноводов и механизаторов, в распространённые переводов опыта сельских тружеников.
Научная статья заключается в том, что в ней впервые исследуется деятельность республиканской средств массовой информации, направленной на дальнейшие развитие сельского хозяйства в годы девятой и десятой пятилетки (1971-1981гг).
Практическая значимость определяется тем, что полученные результаты исследования могут быть использованы при написании очередь о деятельности республиканской печати, в преподавании курсов истории Кыргызстана, при чтении специализации для журналистов- аграрников.
ОРТО КЫЛЫМДАРДАГЫ БОРБОРДУК АЗИЯ ЭЛДЕРИНИН ЭТНОГЕНЕЗИ ЖАНА ЭТНИКАЛЫК ТАРЫХЫ
Макалада орто кылымдагы Борбордук Азия элдеринин отурукташуусунун жана миграциясынын негизинде тилдик, маданий жана этногенетикалык өзгөчөлүктөрүнүн жалпылануусу талдоого алынган.
ААЛАМДАШУУ ШАРТТАРЫНДАГЫ БОРБОРДУК АЗИЯ ӨЛКӨЛӨРҮНҮН КЫЗМАТТАШТЫГЫ
Ааламдашуу шарттары кылымдар бою калыптанган жалпы тарыхка, каада-салттарга жана үрп-адаттарга чакырыктарды, ал эми, региондогу мамлекеттердин ортосунда ички карама-каршылыктар ды, коркунучтарды пайда кылууда. Советтер Союзу таркатылгандан кийин Орто Азия өлкөлөрүнүн аймактык интеграциясы «бирдиктүү коомдук-саясий идеалга – бирдиктүү материалдык жана руханий баалуулуктарга ээ бирдиктүү жана бөлүнгүс Борбордук Азияга» карай жол деген идеянын алкагында жүрүүдө деген пикирди чагылдырган. Интеграция региондогу мамлекеттердин өздөрү үчүн өтө маанилүү. Борбордук Азия өлкөлөрүнүн ортосундагы экономикалык кызматташтык саясий, социалдык жана экологиялык көйгөйлөрдүн комплексин чечүү үчүн кеңири мүмкүнчүлүктөрдүболоору белгиленген.
Автор белгидегендей, мамлекеттердин интеграциясынынзарылчылыгы трансчегаралык мүнөздө болгон эл аралык терроризмдин, диний экстремизмдин, баңги заттардын мыйзамсыз жүгүртүлүшүнүн, мыйзамсыз курал-жарак жүгүртүүнүн, эл аралык кылмыштуулуктун жаңы коркунучтарынын жалпылыгы менен шартталган.Ал эми, жалпысынан, мамлекеттердин кызматташуусунун бардык спектрин бекемдөөнү өлкөнүн коопсуздугун камсыз кылуунун эң маанилүү куралы катары аймактын шарттарында ар тараптуу диалогдун негизинде маселелерди чечүүнүн бирден-бир жана альтернативалуу жолу экени белгиленген.
СОЦИОЛОГИЯ
АЯЛДАРГА КАРАТА ЗОРДУК ЗОМБУЛУК СОЦИАЛДЫК КӨЙГӨЙ КАТАРЫ
Кыргызстандын шартында, башка көптөгөн өлкөлөрдөй эле, аялдарга карата зомбулук тез арада кийлигишүүнү алдын алуу жана ага каршы күрөшүү боюнча күч-аракеттерди күчөтүүнү талап кылган көйгөй болуп саналат. Бул процессте социалдык кызматкерлер жабырлануучуларга колдоо көрсөтүү, коргоо, психологиялык жардам көрсөтүү, юридикалык жардамга жетүүнү уюштуруу жана жабырлануучулардын нормалдуу жашоого кайтып келишине көмөк көрсөтүү менен маанилүү роль ойношот.
Бул аннотация эффективдүү мыйзамдарды иштеп чыгуу жана ишке ашыруу, укук коргоо жана социалдык кызматтардын ишин күчөтүү, ошондой эле аялдарга карата зордук-зомбулуктун зыяны жөнүндө калктын маалымдуулугун, билимин жогорулатууну камтыган масштабдуу чараларды көрүү зарылдыгын көрсөтөт. Ал ошондой эле бул социалдык көйгөй менен күрөшүүдө жана жабыркагандарга колдоо көрсөтүүдө социалдык кызматкерлердин ролунун маанилүүлүгүн белгилейт.
ФИЛОЛОГИЯ
УКАЗАТЕЛЬ СТАТЕЙ ПО СЛОВАРНОЙ РАБОТЕ В НАУЧНО-МЕТОДИЧЕСКОМ ЖУРНАЛЕ “РУССКИЙ ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА В ШКОЛАХ КЫРГЫЗСТАНА”
Данная статья посвящена, безусловно, важной проблеме обучения русскому языку кыргызских учащихся: словарной работе. Журнал “Русский язык в киргизской школе” с первых дней существования уделял огромное значение публикации материалов по данной теме. Наряду с материалами ученых-методистов (Л. А. Шейман, В. П. Петров, К. С. Коблов) в журнале публиковался опыт учителей-практиков (З. Я. Герасимова, Зальдинер М. А.
Е. Я. Мерзликина). Авторы дают развернутую характеристику словарной работы на самом сложном этапе урока по русской литературе, рассказывают о важности применения наглядности при работе с новыми словами.
ТВОРЧЕСТВО ЧЕХОВА ЧЕРЕЗ ПРИЗМУ ТРАГИЧЕСКОГО И КОМИЧЕСКОГО ДЛЯ СОВРЕМЕННОГО ПОКОЛЕНИЯ
В статье рассмотрены теоретические аспекты вид драмы: трагедии и комедии. В работе проведен анализ представления трагического и комического в творчестве А.П.Чехова. Рассмотрены особенности взаимосвязи трагической и комической тематики рассказов и их отличительные качества. Рассмотрены примеры особенностей чеховских героев и дана портретно-психологическая особенность персонажей. Выделены приемы комического в творчестве писателя. Показана роль творчества писателя для современного поколения.
«СВОЕ-ЧУЖОЕ» В ПОВЕСТИ А.КУПРИНА «ЖАНЕТА»
Статья посвящена изучению прозы «Жанета» А. Куприна в контексте проблемы «свое»-«чужое» в ракурсе концептуально-культурологического подхода. Отмечается интересная закономерность в реализации концепта «свое-чужое» в творчестве писателя до и после эмиграции. Если жизнь Куприна двигалась по направлению от «своего» к «чужому» (от России к другим странам, от родных и близких к иностранцам и эмигрантам), то исследуемый концепт реализовывался в творчестве «обратно пропорционально» от «чужого» к «своему», от острых проблем современности к ретроспекции.
В «Жанете» сравнивая культур России и Франции, отражается переосмысление жизненных взглядов автора –отказ от принятия революционного духа в жизни, культуре и понимание их значимости в сохранении национальных традиций и ценностей.
КОНЦЕПТ “ЧЕЛОВЕК” И ЕГО ЯЗЫКОВАЯ ЭКСПЛИКАЦИЯ В СОВРЕМЕННОМ МЕДИАДИСКУРСЕ:НА МАТЕРИАЛЕ АНГЛИЙСКОГО И КЫРГЫЗСКОГО ЯЗЫКОВ
Данная научная статья посвящена исследованию концепта "человек" и его языковой экспликации в современном медиадискурсе на материале английского и кыргызского языков. Результаты исследования позволяют выявить особенности экспликации концепта "человек" в разных языковых средах, а также выявить влияние культурных факторов на формирование данного образа в медийном пространстве. Сравнительный анализ экспликации концепта "человек" в англоязычном и кыргызскоязычноммедиадискурсе позволяет выявить сходства и различия в представлении этого понятия в разных языковых и культурных контекстах. Исследование концепции "человека" и его языковой экспликации в современном медиадискурсе на материале английского и кыргызского языков представляет собой комплексное исследование, направленное на выявление того, как данная концепция отражается и интерпретируется через языковые средства в различных культурных и языковых контекстах.В современном медиадискурсе концепция "человека" играет важную роль, поскольку является одним из центральных объектов коммуникации и обсуждения. С помощью языка медиа передаются идеи, представления и ценности, связанные с человеческим бытием, его характеристиками, ролями и статусом в обществе.Результаты исследования могут быть полезны для понимания взаимосвязи между языком, культурой и образом человека в современном медиапространстве. Исследование предполагает анализ языковых средств и стратегий, применяемых в медийных текстах для представления концепции "человека", а также выявление основных различий в подходах к этой концепции в различных языковых и культурных контекстах. Целью исследования является выявление особенностей языкового отражения и восприятия "человека" в медиадискурсе на английском и кыргызском языках, а также выявление влияния культурных и социальных факторов на этот процесс.Таким образом, данная статья вносит вклад в изучение концепта "человек" и его отражение в медийном дискурсе, а также способствует более глубокому пониманию влияния языка и культуры на формирование образа человека в современном обществе.
АНГЛИС ЛЕКСИКОНДОРУНУН ЭТИМОЛОГИЯЛЫК МҮНӨЗДӨМӨЛӨРҮ
Бул макалада англис лексикондорунун этимологиялык мүнөздөмөлөрү каралат.Биз сөзгдөргө көнгөнбүз: окуйбуз, жазабыз, сүйлөшөбүз. Тил бизге абадай керек. Бирок биз сөздүн кантип пайда болгонун, анын тарыхы жана келип чыгышы жөнүндө сейрек ойлонобуз. Бирок бул бүтүндөй илим, абдан кызыктуу жана олуттуу жана аны биз – этимология деп атайбыз, грек тилинен которгондо "сөздүн чыныгы мааниси жөнүндөгү илим"дегенди билдирет. Этимологияда логика жана фантазия эң сонун айкалышат. Илимий этимология бар, фактыларга жана олуттуу гипотезаларга негизделген, андан кийин эң укмуштуу божомолдорго жана ассоциацияларга байланышкан элдик этимология бар. Сөз канчалык улуу болсо, анын этимологиясын түшүнүү ошончолук кыйын болот.
ОСНОВНЫЕ ПРИНЦИПЫ ИЗУЧЕНИЯ РУССКОГО ЯЗЫКА ИНОСТРАННЫМИ СТУДЕНТАМИ В МЕДИЦИНСКОЙ ШКОЛЕ
в данной статье рассматриваются основные проблемы, с которыми сталкиваются иностранные учащиеся при изучении русского языка. Автором предлагаются пути решения подобных проблем, основанные на опыте работы с иностранными студентами. Также, рассматриваются особенности русского языка и важность использования правильно окончаний в падежных формах тех или иных частей речи, особенности кириллического алфавита, изучение и проговаривание несложных скороговорок, которые нужно будет повторять в начале занятия по несколько раз. Существенную помощь в изучении падежей русского языка привнесет организованная таблица с окончаниями для разных падежей с примерами. Такие таблицы должны быть краткими и запоминающимися, посему не будет лишним использование цветных маркеров для выделения окончаний. Исходя из этого, при объяснении и сопоставлении различий в двух языках очень важно подчеркивать особенности русского языка и важность использования правильно окончаний в падежных формах тех или иных частей речи.
КЫРГЫЗ ТИЛИН ДЕҢГЭЭЛДЕР БОЮНЧА ОКУТУУДА ЖАЗУУ КӨНДҮМДӨРҮН КАЛЫПТАНДЫРУУНУН ЖОЛДОРУ
Макалада кыргыз тилин В1 деңгээлинде окутууда жазуу көндүмдөрү, аларды өнүктүрүүнүн жолдору жана өзгөчөлүктөрү тууралуу сөз кылабыз. Кыргыз тилин үйрөтүү 4 деңгээл менен ишке ашырылат. Алар; А1, А2, В1,В2, С деңгээлдери. Деңгээлдер боюнча окутууда кыргыз тилин экинчи тил катары окутуу боюнча окумуштуулардын изилдөөлөрүнө токтолобуз. Окумуштуулардын деңгээлдер боюнча окутууда кеп ишмердүүлүгун түрлөрүн, окутуу ыкмаларын карап чыктык. Тил үйрөтүүдө кеп ишмердүүлүгүнө үйрөтүүнүн ээлеген орду жана аткарган кызматы өзгөчө. Анткени бөтөн тилди билүү практика жүзүндө тилди үйрөнүүчүнүн кебинде, оозеки же жазуу түрүндө бекемделет жана ал кеп маданиятынын талаптары менен бааланат. Кеп ишмердүүлүгү төрткө бөлүнөт: угуу, окуу, сүйлөө, жазуу. Жазуу көндүмдөрүн угуу, сүйлөө окуу ишмердүүлүктөрү менен бирге гана калыптандыра алабыз. Анткени кеп ишмердүүлүктөрүн бөлүп окутуу мүмкүн эмес. Жазууга көбүрөөк басым жасаганыбыз менен угуу жана окуу көндүмдү калыптанбаса жазуу көндүмү калыптанбайт. Жазуу көндүмүн калыптандыруу жолдорун өз тажрыйбабыздын негизинде сунушталат.
ИСКУССТВОВЕДЕНИЕ
КЫРГЫЗСТАНДЫН МОНУМЕНТАЛДЫК СКУЛЬПТУРАСЫ АЙКЕЛЧИ, ПЕДАГОГ СЫДЫКОВ Б.К.
Бул макалада автор дүйнөлүк маданияттын тарыхында монументалдык скульптуранын орду жана анын маанисин кыскача баяндап, талдоо жүргүзгөн. Тарыхта пайда болуп, кайра жок болуп кеткен улуу мамлекеттерде монументалдык көркөм өнөрүнө зор маани берип, анын пайдалана билишкедиги айтылат. Кийин пайда болуп, калыптанган мамлекеттер дагы мындай таасирдүү көркөм өнөрдүн түрүн көңүлдүн сыртында калтырышкан эмес. Мындай мамилени кыргыз жеринде, совет бийлиги орногондон баштап байкоого болот.
Кыргыз монументалдык скульптурасындагы совет мамлекетинин ролу, тийгизген таасири тууралуу айтылып, көркөм өнөрдүн бул түрүнүн коомго болгон таасири чагылдырылган. Республикабыздагы айкелчилердин монументалдык чыгармалары кыскача берилип, алар борбор калаабыздагы даректери көрсөтүлгөн. Ошолордун арасынан Базарбек Сыдыковдун чыгармачылык жолу, өзгөчөлүгү жана анын педагогикалык ишмердүүлүгү тууралуу сөз болгон.
Базарбек Сыдыковдун жасаган ар бир монументалдык чыгамаларына талдоо жүргүзүлүп, алардын көркөмдүк жана эстетикалык баалуулугуна баа берилген. Базарбек Сыдыковдун жумуштуарынын архитектуралык жана айлана-чөйрөдөгү башка объекттер менен болгон байланышы жана айкалышы, гармониялуулугу сыпатталып, сүрөттөлүп берилген. Бул инсандын педагогикалык ишиндеги жетишкендитери жана зор тажрыйбасы тууралуу кенен баяндалып, маани берилген.
СОДЕРЖАНИЕ
ОБЛОЖКА ЖУРНАЛА
ТИТУЛЬНАЯ СТРАНИЦА ЖУРНАЛА
ТЕОЛОГИЯ
“УБАКЫТ” КАТЕГОРИЯСЫ ЫЙЫК КУРАНДА ЖАНА МУХАММАД ПАЙГАМБАРДЫН (САВ) СҮННӨТТӨРҮНДӨ
Бул макалада, адам баласынын убакытты туура пайдалануусу, убакыт, өмүр чектелүү экендиги илимий ачылыштардын негизинде Ыйык Куранда жана пайгамбарыбыз Мухаммад (САВ) сүнөттөрүндөгү далилдер менен салыштыруу жасалган. Адамзаттын жаратылыш максаты тууралуу кыскача маалымат берилди.
ФИЗИКА-МАТЕМАТИКА
ТЕРМОДИНАМИКАЛЫК ПРОЦЕССТЕРДИ ГРАФИКАЛЫК СҮРӨТТӨЛҮШҮ АРКЫЛУУ ЧЕЧҮҮ
Макалада компьютердик технологияларды колдонуу менен термодинамикалык процессти графикалык сүрөттөлүшү аркылуу чечүү талданат, бул сабактардын эффективдүүлүгүн, студенттердин активдүүлүгүн жана мугалимдин педагогикалык чеберчилигин жогорулатууга мүмкүндүк берет. Маселелерди термодинамикалык процесстин графикалык сүрөттөлүшү аркылуу чечүү үчүн Python тили колдонулган. Matplotlib пакетинин процедураларын колдонуу менен сунушталган алгоритм боюнча түзүлгөн программанын жардамында маселелердин чечимдери алынган жана графиктери түзүлгөн.
Алынган жыйынтыктар физикалык маселелерди программалоонун жардамында эсептөө алда канча эффективдүү экендигин көрсөтөт.
Программанын тексти сактала турган протокол болуп саналат, убакыттын өтүшү менен мындай программалардын тексттеринин жыйындысы топтолуп, татаал маселелерди чечүүнүн идеясын камтыган “билимдердин базасын” түзөт.
Эсептөөлөрдү баштапкы параметрлерди өзгөртүү жолу менен кайталап жүргүзүүгө болот, натыйжада изилденип жаткан физикалык кубулушту же процессти кеңири изилдөөгө болот.
Компьютерди колдонуу менен физикалык маселелерди чечүү көндүмдөрү жана ыктары кийинчерээк болочок мугалимдердин күнүмдүк практикасында, анын ичинде турмуштук маселелерди чечүүдө пайдаланышы мүмкүн.
КӨПТҮКТӨР ЖѲНҮНДѲ ТҮШҮНҮКТѲР, АНЫН ТҮРЛӨРҮ ЖАНА АЛАР МЕНЕН БОЛГОН АМАЛДАРДЫ ОКУТУУНУН АЙРЫМ ЫКМАЛАРЫ
Макалада математикадагы негизги түшүнүктөрдүн бири болуп эсептелген көптүктөр, алардын түрлөрү жѳнүндѳ түшүнүктѳр жана алар менен аткарылуучу амалдарды окутуунун айрым ыкмалары жалпы билим берүүчү, орто жана жогорку окуу жайларда окуп жаткан студенттерге жана мектеп курагында окуп жаткан окуучуларга уйрөтүү жолдору каралат.
Ар бир математикалык теория ар түрдүү касиетке ээ болгон, элементтери ар кандай түшүнүктү түзгөн көптүктөрдү окутат. Теориянын мазмуну бир түшүнүктү экинчиси аркылуу аныктоодон жана алардын айрым касиеттерин мурда далилденген башка бир касиеттердин негизинде далилдөөдөн турат. Бардык түшүнүктөрдү аныктоо, алардын касиеттерин далилдөө мүмкүн эмес. Ошондуктан кээ бир түшүнүктөрдү, байланыштарды, касиеттерди аныктамасыз, далилдөөсүз кабыл алууга туура келет. Демек, булар алгачкы, негизги түшүнүктөр деп айтылат, ал эми касиеттер негизги касиеттер же аксиомалар деп аталат. Бул болсо каралып жаткан математикалык теориянын негизин түзөт. Мисалы: көптүккө аныктама берилбейт, бирок ар бир көптүккө өзүнчө түшүнүк берилет.
ЕСТЕСТВЕННЫЕ НАУКИ
БИОЛОГИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ КРАСВОЦВЕТУЩИХ КУСТАРНИКОВ В УСЛОВИЯХ ЧУЙСКОЙ ДОЛИНЫ
В статье приведены результаты исследований биологических
особенностей красивоцветущих кустарников в Чуйской долине. Объектами исследований являлись Syringameyeri`Palibin`, Syringamicrophylla`Superba`, Hydrangeapaniculata``Vanillefraise` и Kolkwitziaamabilis Graebn. Изучены форма роста, побегообразовательная способность, прирост в высоту, генеративное развитие, укореняемость черенков, зимостойкость и декоративность. Проведена оценка перспективности интродукции и подведены итоги интродукции кустарников.У Syringa microphylla `Superba` и Syringa meyeri `Palibin` наблюдается повторное цветение с двумя волнами, слабая укореняемость черенков и не созревшие семена. Hydrangea paniculata`Vanille fraise` и Kolkwitzia amabilis Graebn. характеризуются низкой и средней укореняемостью черенков, но семена у них созревают. Syringa microphylla `Superba` мнее перпективна и может значительно подвергаться местным факторам существенно влияя и ограничивая использование в различных насаждениях. Syringa meyeri `Palibin` и Hydrangea paniculata `Vanille fraise` перспективные и удовлетворительно растут в местных условиях, в целом сохраняя основные декоративные качества. Kolkwitzia amabilis Graebn. вполне перспективнаи растения полностью биологически устойчивы.
ЧҮЙ ӨРӨӨНҮНҮН ШАРТЫНДА ГИЛАСТЫН СОРТТОРУН ӨСТҮРҮҮДӨ ЗАМАНБАП КЛОНДУК КЫЮУ АСТЫЛАРЫН КОЛДОНУУНУН ӨЗГӨЧӨЛҮКТӨРҮ
Макалада гилас көчөтүн өстүрүүдө заманбап клондук кыюу астыларын, тактап айтканда ВСЛ-2 клондук кыюу астын колдонуу талкууланат. ВСЛ-2 клондук кыюу астына гиластын кээ бир сорттору менен кыйыштыруу жүргүзүлүп жана кыйыштырылган жаш көчөттү өстүрүү боюнча иштердин жүрүшү баяндалат. Чүй өрөөнүн шартында ВСЛ-2 клондук тамыры менен кыйыштырылган гиластын Воловое сердце, Кордия жана Регина сорторунун шайкештиги жакшы. Воловое сердце гиласы көптөн бери өстүрүлүп келе жаткан, адаптация болгон сорт. Жалпысынан бул кыйыштырылган 3 сорт тең, жакшы өнүп 1,5 – 2м чейинки бирдей бийиктикте өсүп чыкты. Жергиликтүү мурдатан өстүрүлүп келе жаткан гиласытын Воловое сердце сорту эрте жаздагы кайра келген үшүктө артыкчылык көрсөттү, анткени жергиликтүү шартка адаптация болгондуктан кыйыштырылган бүчүрлөр бир аз кечирээк өнүп үшүк жүргөндө тынч абалда болгондуктан үшүк албайл калган. Валовое сердце гиласынын 60%, Кордия сортунун 80%, Регина сортунун 90% өнүп калган бүчүрлөрү үшүк алган.
ЖАҢЫ-ЖОЛ АЙЫЛ АЙМАГЫНДАГЫ ҮЙ ЧАРБАЛАРДЫН НАТЫЙЖАЛУУЛУГУН БААЛОО
Климаттын өзгөрүү шартында агротокойчулук негизги ролду ойнойт. Үй чарбасында агротокойчулукту өнүктүрүү – Жаңы-Жол аймагынын тургундары үчүн абдан маанилүү. Демек, бул изилдөө 2024 жылдын жаз айында ушул аймактагы үй чарбалардын натыйжалуулугун баалоо максатында жүргүзүлдү. Талаа иштери 6 айылда жүргүзүлүп, сурамжылоого 62 респондент жана фокустук группадагы талкууга 8 дыйкан катышты.
Анализдин жыйынтыгында, бардык айылдарда бирдей деңгээлде айыл чарба жана мөмө берүүчү дарак жана бадал өсүмдүктөрүн өстүрүшөт. Кокон гиласы (23%) жана кара өрүктүн (25%) мөмөлөрү экономикалык жактан пайдалуу болуп, калк арасында ушул түрлөрдү өстүрүүгө суроо талап жогору. Андан сырткары, малина жана кулпунай (15%) массалык түрдө өстүрүлүп, алардан жакшы киреше таап жатышкандыгы аныкталды.
Климаттын өзгөрүү процесси боюнча калктын түшүнүгү ар түрдүү. Көпчүлүк респонденттер үчүн бул процесс- кургакчылыктын көбөйүшү жана температуранын жогорулашы (80 %-60%), жаан-чачындын туруксуздугу, вегетациялык сезондун өзгөрүшү жаздагы үшүктүн көп болушу (55%-60%) катары түшүндүрүлдү.
Андан сырткары, сугат суунун жетишсиздиги, топурактын асылдуулугунун төмөндүгү жана агротехникалык билимдин аксап жаткандыгы негизги көйгөйлөр экендиги талкууланды. Бул кемчиликтерин жоюу жана элдин жашоосун жакшыртуу максатында окутуу демилгелери сунушталды. Бул окутуулар жергиликтүү тургундарды жана дыйкандарды климаттык өзгөрүү шартына ылайыктуу жана заманбап айыл чарба технологиялары боюнча керектүү компетенцияларды камсыз кылууга багытталышы керек. Мындан тышкары, азык-түлүк нарк чынжырчасы боюнча практикалык көндүмдөрдү калыптандыруу үй чарбасынын экономикалык мүмкүнчүлүктөрүн жогорулатат.
КӨК-ТАШ АЙЫЛЫНЫН АЙЫЛ ЧАРБА ЖҮРГҮЗҮҮ ПРАКТИКАСЫНЫН НАТЫЙЖАЛУУЛУГУН БААЛОО
Тоолуу Көк-Таш айылында айыл чарбасы жергиликтүү тургундар үчүн эң негизги жашоо булагы болуп саналат. Бирок, климаттын өзгөрүү процессине байланыштуу айыл чарбасын жүргүзүүдө көптөгөн көйгөйлөр жаралууда. Бул изилдөө ушул айылдагы айыл чарба тармагынын натыйжалуулугун баалоо максатында жүргүзүлдү. Изилдөөнү ишке ашырууда экинчилик маалыматтарды топтоо, сурамжылоо, пикир алмашуу, анкета жүргүзүү жана фокустук топтордо баарлашуу методдору талаа шартында колдонулду. Анкета жүргүзүүгө ар кайсы тармакта эмгектенген 20 айыл тургуну тартылды, ал эми фокустук топто баарлашууга 7 дыйкан катышты.
Анализдин жыйынтыгында, буудай жана арпа өстүрүү 55% га азайып, помидор жана капуста өстүрүү 20 жылдын ичинде 10%дан 55 % га чейин көбөйгөн. Ал эми, кулпунай жана малина 2020-жылдары өндүрүлүп баштап, бул көрсөткүч 2023-жылы 35% га чейин жогорулаган.
Фокустук группанын талкуусунун негизинде, малды багуудан дегеле пайда жок экендиги тастыкталып, ушул убакка чейин бир дагы дыйкан экономикалык эсептөөлөрдү жүргүзүп, киреше-чыгашасын эсептеп көрүшпөгөндүктөрүнө ынанышты.
Айылдын малы жайыттардын сыйымдуулугунан 4 эсе жогору. Жайыттардын азыркы абалы боюнча сурамжылоодо айыл тургундарынын 100% жайлоонун түшүмдүүлүгүнүн азайгандыгын, ал эми 75% жайлоолордун аянтынын кыскарып кеткендигин көрсөтүшүп, мал жайлоодон толук кандуу азык-зат алып, эттенбей келип жаткандыгын баса белгилешкен. Демек, жергиликтүү калк жана башкаруу органдары бул көйгөйдү жакшы түшүнүшкөндүгү менен, иш-чара колдонуп, жайлоолорду калыбына келтирүүгө көңүл бурулбагандыгы көрүнүп турат.
Климаттын өзгөрүү процессинде айыл тургундарынын 100% жаан-чачындын азайганын, 80% температуранын жогорулап жаткандыгын, 80% вегетациялык сезондун өзгөрүшүн, 75% кургакчылык болуп жаткандыгын жана 55% зыянкечтердин көбөйгөнүн белгилешкен.
Изилдөөнүн жыйынтыгында, азыркы климаттык шарттарга ылайык келген айыл чарба практикалык сунуштар берилип, айыл тургундарынын агротехникалык жана зоотехникалык билимге басым жасап, айлана-чөйрөгө тийгизген таасирлерин азайтып, экономикалык эсептөө жүргүзүп, айылдын жаратылыш ресурстарын кийинки муунга өткөрүп берүүсү абдан маанилүү экендиги белгиленди.
БИШКЕК ШААРЫН ЖАШЫЛДАНДЫРУУНУ ЭКОЛОГИЯЛЫК ЖАКТАН НЕГИЗДӨӨ
Шаарлардын экологиялык абалы өлкөнүн социалдык-экономикалык абалынын деңгээлин чагылдырган «күзгү» болуп саналат жана коомдун саясий жана социалдык турмушунда алдыңкы орундардын бирин ээлейт. Ал эми жашылдандырылганзоналар (шаардык парктар, токойлор, бакчалар, шалбаалар) көйгөйү шаардагы эң маанилүү экологиялык көйгөйлөрдүн бири. Өсүмдүктөр, айлана-чөйрөнү калыбына келтирүүчү система катары, шаардагы адамдардын жашоо-турмушунун ыңгайлуу шарттарын камсыздайт, абанын газдык курамын жана анын булгануу даражасын, шаарлардын климаттык өзгөчөлүктөрүн жөнгө салат, ызы-чуу факторунун таасирин азайтат жана адамдардын эстетикалык эс алуусуну булагы болуп саналат. Ошондой эле жашылдандыруу шаар бийлигинин ишинин эң маанилүү багыты болуп саналат, анткени дал ушул тармак жергиликтүү калк үчүн жогорку жашоо деңгээлин камсыздайт.
Бишкек шаарынын аймагын жашылдандыруу көйгөйү бүгүнкү күндө жашылдандырылган аймактардын аянтынын кыскарышы, учурдагы жашыл зоналардын канааттандырарлык эмес абалы, бюджеттик каражаттарды максатсыз пайдалануудан көрүнүп турат, бул көрктөндүрүү иштеринин жетишсиз натыйжалуулугуна алып келет. Бишкек шаарын көрктөндүрүү жана жашылдандыруу тутумун изилдеп, шаар айланасын жашылдандыруунун жергиликтүү стандарттарын иштеп чыгуу, Бишкек шаарынын үзгүлтүксүз экологиялык каркасын түзүү, учурдагы ирригациялык жана дренаждык системаларды инвентаризациялоо, өсүмдүктөрдүн жергиликтүү сортторун пайдалануу сунушталат, бул Бишкек шаарында гана эмес, жалпы Чүй облусунда туруктуу өнүгүүнү камсыз кылат.
ИНФОРМАЦИОННЫЕ ТЕХНОЛОГИИ
СОЗДАНИЕ САЙТА-ПОРТФОЛИО ВЫПУСКНИКА IT СПЕЦИАЛИСТА
В статье освещаются важность и функциональная ценность портфолио, а также рассматриваются ключевые этапы его создания, начиная с выбора технологий и заканчивая формированием контента. Авторы делают акцент на технических аспектах разработки веб-сайтов, таких как выбор языков программирования, фреймворков и платформ для хостинга, а также подробно описывают структуру и типы контента, которые должны быть представлены на сайте-портфолио. Особое внимание уделяется стратегиям самопрезентации и визуальному оформлению, адаптивному дизайну и SEO-оптимизации. Статья содержит примеры успешных портфолио и предлагает кейс-стади по созданию портфолио для веб-разработчика, включая анализ задач, выбранных решений и полученных результатов. Заключение подводит итоги, подчеркивая значение портфолио как средства для достижения профессионального успеха в области IT.
ARTIFICIAL INTELLIGENCE METHODS AND NEURAL NETWORKS FOR SOLVING FORECASTING PROBLEMS
It is no secret that in the past decade, advanced technologies, such as artificial intelligence (AI), have rapidly developed and are now at the forefront of modern computer science.
The applications of AI are vast and varied, with many complex problems being successfully solved using these technologies. Some of the main areas of AI include machine learning, robust convolutional neural networks, deep machine learning, cloud computing and big data, pattern recognition theory, photo and video interpretation, machine translation, text analysis, data mining, drone control, and robotics.
This paper discusses the latest state-of-the-art machine learning and neural network techniques to formulate and solve prediction problems. Whether you are a seasoned professional in the field or a newcomer, this paper will provide valuable insights and knowledge into the ever-evolving world of AI.
IMPACT OF THE IT SECTOR ON THE LABOUR MARKET: ANALYSIS OF CHANGES, REQUIREMENTS AND FUTURE PROSPECTS
The article is devoted to the study of the impact of technological advances on the dynamics of the labour market in the capital of Kyrgyzstan. The introduction provides a comprehensive overview of global technological trends and how they are being realised in Bishkek's thriving IT sector.
The methodological section provides details of studies that have examined IT employment, freelancers, start-ups and large technology firms. The data analysis section compares employment in the IT sector with the traditional sectors of education, trade and medicine. The discussion section raises critical questions regarding the availability of educational resources, the IT skills required, and the need for retraining and training. The article also highlights the potential implications of IT policy development, such as supporting the development of technology parks and startup incentive programmes. Finally, the article concludes with a forecast of the future role of IT in the Kyrgyz economy and recommendations for improving the integration of IT education into educational programmes.
IT В НАШЕЙ ЖИЗНИ
сейчас время технологии, без него обойтись уже невозможно. Вся наша жизнь, работа, исключительно все-все связано именно с IT. Как Вы наблюдаете в области медицины, строительства, в работе учителей вошела ITтехнология. Почему? Благодаря этому, в нашей работе упрощается жизнь. Поэтому каждый человек стремится учится в этой области. В статье мы узнаем, почему, как, а может, Вы начнете интересоваться и станете следующим программистом.
МОНИТОРИНГ ПРОЦЕССА ПОЛУЧЕНИЯ МЕТАНА И ОРГАНИЧЕСКОГО УДОБРЕНИЯ ПРИ 37-40 ГРАДУСАХ В БИОРЕАКТОРЕ ИЗ ПОДСТИЛОЧНОГО НАВОЗА КРУПНО РОГАТОГО СКОТА В ИНФОРМАЦИОННОЙ СИСТЕМЕ TRACE MODE
В статье исследует оптимизацию процесса получения метана и органического удобрения в биореакторе из подстилочного навоза крупного рогатого скота. Исследование фокусируется на проведении комплексного мониторинга характеристик процесса при установленных температурных условиях (37-40 °C). С использованием интегрированной среды разработки Trace Mode авторы реализуют автоматизированный контроль и управление процессом, а также производит анализ полученных данных с целью выявления оптимальных параметров. Основной акцент делается на практическом применении результатов исследования в области сельского хозяйства и экологии.
ПРЕИМУЩЕСТВА ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ВЕБ-ПРИЛОЖЕНИЙ ДЛЯ БИЗНЕСА
В статье рассматривается вопрос актуальности веб-приложений в сфере кинопроката. Проанализированы достоинства использования подобных сервисов, а также рассмотрены задачи для успешной реализации их потенциала.
ВЫБОР МОДЕЛИ ПРЕДСТАВЛЕНИЯ ЗНАНИЙ ДЛЯ ИНТЕЛЛЕКТУАЛЬНОЙ СИСТЕМЫ УПРАВЛЕНИЯ
Данная работа посвящена проблеме выбора моделей представления знаний при разработке интеллектуальных систем управления, включая экспертные системы. Рассмотрены основные методы представления знаний, такие как продукционные модели, логические модели, фреймы и семантические сети, с акцентом на их преимущества и применимость. Обсуждается влияние выбора моделей на эффективность, понимание и модификацию программ в контексте разработки интеллектуальных систем управления.
ЗАМАНБАП МААЛЫМАТТЫК ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫН ОКУУ ПРОЦЕССИНДЕ ЖАНА КҮНҮМДҮК ТУРМУШТАГЫ ОРДУ
Бул макалада компьютердик технологиялардын билим берүүдөгү жана күнүмдүк жашоодо орду каралды. Билим берүү тармагына компьютердик технологияларды пайдалануу адамзаттын муундан муунга гана эмес, бир адамдан экинчисине билимди жана топтолгон технологиялык жана социалдык тажрыйбасын өткөрүпберүүнү кыйла тездетүүдө. Заманбап маалыматтык технологиялар окутуунун жана билим берүүнүнсапатын жогорулатуу аркылуу адамдын айлана-чөйрөгө жана социалдык өзгөрүүлөргө тез ыңгайлашуусуна мүмкүндүк берет. Ар бир адамга бүгүнкү күндө да, келечектеги постиндустриалдык коомдо да керектүү билимдерди алууга мүмкүнчүлүк берет. Технологияларды билим берүүгө жана күнүмдүк жашоого жигердүү, натыйжалуу киргизүү маалыматтык коомдун талаптарына жооп берген билим берүү системасын түзүүнүн маанилүү фактору,заманбап коомдун талаптарын эске алуу менен салттуу билим берүү системасын реформалоо процесси жана жарандарды маалымат менен тез жана ыксам камсыздоо болуп саналат.
GOOGLE ТИРКЕМЕЛЕРИНИН МҮМКҮНЧҮЛҮКТӨРҮ
Макалада Google тиркемелеринин мүмкүнчүлүктөрүн өздөштүрүүсүнө жардам бере турган материалдардыкамтыйт. Google тиркемелерин кесиптик ишмердүүлүктө колдонуунун негизги методдору, ыкмалары жана каражаттары каралган. Сунушталган материалдардын жөнөкөйлүгү жана ырааттуулугу этап-этабы менен өздөштүрүүгө мүмкүндүк берет. Google тиркемелер менен иштөө илимий жана практикалык материалдарды колдонуунун жогорку деңгээлине өтүүгө, көрсөтмөлүүжана так структураланган сабактарды өткөрүүгө, заманбап технологиялардын жардамы менен окутуунун жаңы ыкмаларын издөөгө түрткү берет. Бул макалада Google булуттук платформаменен иштөөнү баштоо үчүн негизги маалыматтар каралган. Макаладагы маалыматтар студенттерге, окутуучуларга, предметтик мугалимдерге, ошондой эле Google тиркемелеринин мүмкүнчүлүктөрүн колдонуп кызыктуу сабактарды, курстарды, сайттарды иштеп чыгууга толук мүмкүн. Ошондой эле квалификацияны жогорулатууну даярдоодо окуу процессинде колдонсо жакшы жыйынтык алууга болот деген ойдобуз.
КЫРГЫЗ ТИЛИН ӨНҮКТҮРҮҮДӨ ЖАСАЛМА ИНТЕЛЛЕКТТИН ОРДУ
Азыркы учурда дүйнө жүзү барган сайын технологияга көз каранды болуп бара жатат жана акыркы убакта эң көп талкууланган темалардын бири – жасалма интеллект. Бул макалада биз жасалма интеллект заманбап дүйнөдө кыргыз тилин колдонууга кандай таасир этээрин карап чыгабыз. Анткени азыркы учурда эне тилди сактоо жана өнүктүрүү да коомдун маанилүү милдеттеринин бири болуп саналат. Макалада тилдерди сактоого жана жайылтууга салым кошкон жасалма интеллектке негизделген тиркемелер тууралу маалымат берилет.
PYTHON ПРОГРАММАЛОО ТИЛИНДЕ СҮРӨТ ТАРТУУ ЖАНА КАЛЬКУЛЯТОРДУН ПРОГРАММАСЫН ТҮЗҮҮДӨ TKINTER КИТЕПКАНАСЫН КОЛДОНУП ИШТӨӨ
Python программалоо тилинде программа түзүү – бул кызыктуу жана чыгармачылык процесс, аны программалоону жаңыдан үйрөнгөндөр да жасай алат. Бул кадамдарды аткаруу менен сиз биринчи Python программаңызды түзүп, программалоо жөндөмүңүздү кеңейте аласыз. Python программалоо тилинде графикалык сүрөттөлүштөрдү иштөө аябай кызыктуу. Ошол себептен бул макалада биз студенттерге, окуучуларга Python программалоо тилинде сүрөт тартуу жана калькулятордун программасын көрсөтүүнү чечтик. Бул программа Pythonдо Tkinterкитепканасын колдонуу менен жөнөкөй эсептегичти түзөт. Ал эки сан үчүн киргизүү талааларын, операцияларды аткаруу үчүн баскычтарды (кошуу, кемитүү, көбөйтүү, бөлүү) жана киргизүү талааларын тазалоо үчүн баскычты камтыйт. Бул стаьяда чыгарылган программалар Python программалоо тилин өздөштүргөн студенттер үчүн көптөгөн кызыгууларды жаратып, студенттердин, окуучулардын программалоо тилине болгон кызыгуусун арттырат деген ойдобуз. Pythonпрограммалоо тилинде Tkinterкитепканасын колдонуу менен мындан да көптөгөн программаларды үйрөнүүгө кызыгуу жаратат.
НЕЙРОНДУК ТАРМАКТАРДЫН МААЛЫМАТ ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖААТЫНДАГЫ ЭМГЕК РЫНОГУНА ТИЙГИЗГЕН ТААСИРИ
Бул макалада нейрондук тармактардын IT жаатындагы эмгек рыногуна тийгизген таасири каралат. Биринчиден, нейрондук тармактарды өнүктүрүүгө сереп салуу, анын ичинде негизги учулар жана бул тармактагы жетишкендиктер. Нейрон тармактарынын сүрөттөрдү таануу, текстти иштетүү жана болжолдоо мисалдары келтирилген. Салттуу машина үйрөнүү ыкмаларына салыштырмалуу нейрон тармактарын колдонуунун негизги артыкчылыктары баса белгиленген.
Төмөндө нейрондук тармактарды өнүктүрүү контекстинде эмгек рыногунун талаптарына ыңгайлашуу үчүн зарыл болгон окуу пландарына жана квалификациясын жогорулатуу курстарына өзгөртүүлөр талкууланат. Эмгек рыногунда нейрондук тармактардын жайылышы менен байланышкан чакырыктар жана коркунучтар, нейрондук тармактарды колдонууга байланыштуу эмгек рыногунун өнүгүү жана өсүү перспективалары талкууланат.
МОДЕЛИРОВАНИЕ ДАТЧИКА РАССТОЯНИЯ
Образование всегда играло важную роль в обществе, а в современном обществе эта роль особенно высока. Образование можно рассматривать как процесс, во время которого человек получает знания, учится взаимодействовать и перенимает ценности общества. Практическая направленность знаний определяется требованиями современного общества, экономики. Существуют множество моделей, методов, методик, способов, подходов передачи знаний, каждый из которых имеет свои преимущества и недостатки. В настоящее время широкое применение находит STEM-образование, с которым тесно связана образовательная робототехника – междисциплинарная учебная среда, основанная на использовании роботов. Робот в образовании – это инструмент, а не цель. В структуре робота важную роль играют датчики. Датчики предназначены для преобразования внешних физических величин в электрический сигнал. Для определения расстояния используют оптические, ультразвуковые, лазерные датчики, энкодеры, потенциометры, датчики касания, системы глобального и локального позиционирования. Табличный способ определения расстояния характеризуется простотой алгоритма, уменьшением требований к вычислительным возможностям процессора, количество объектов могут быть различными, меньшая стоимость разработки, высокая надежность работы системы при хранении таблицы в ПЗУ.